Thách thức khi phòng chống sốt xuất huyết trái mùa

Dù Nam bộ đang mùa khô, một số khu vực lại xuất hiện mưa trái mùa, đúng như dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia. Biến đổi khí hậu khiến các hình thái thời tiết cực đoan như La Nina làm tăng tỷ lệ mưa trái mùa.

Trong khi đó, Miền Bắc cũng bước đang vào giai đoạn nồm ẩm, độ ẩm không khí gia tăng càng tạo điều kiện cho trứng muỗi nở nhanh hơn.

Ở tọa đàm về biện pháp phòng, chống sốt xuất hiệu quả cuối 2024, các chuyên gia chỉ ra điều đáng lo ngại là trứng muỗi vằn có thể tồn tại trong tiết trời khô hạn hàng tháng và không ngừng thích nghi với điều kiện môi trường.

Do đó, ngay cả khi mùa khô kéo dài hay rét lạnh, quần thể muỗi vẫn âm thầm duy trì, chờ thời cơ thuận lợi để sinh sôi. Mưa tạo ra các ổ nước đọng, vật dụng chứa nước, tạo điều kiện lý tưởng cho trứng muỗi nở và phát triển.

GS.TS Vũ Sinh Nam - Tổng thư ký Hội Y học dự phòng Việt Nam - nhận định công tác phòng, chống sốt xuất huyết tại Việt Nam gặp bốn thách thức chính gồm: biến đổi khí hậu, giao thương phát triển, đô thị hóa và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.

GS.TS Vũ Sinh Nam chia sẻ về sốt xuất huyết Dengue tại tọa đàm cuối năm ngoái. Ảnh: Dương Tuấn/VGP

Đáng lo ngại hơn, sốt xuất huyết Dengue thường khởi phát với các triệu chứng không đặc hiệu như sốt, đau đầu, đau cơ, dễ nhầm lẫn với bệnh khác, thậm chí không có biểu hiện rõ ràng, dẫn đến chẩn đoán chậm trễ và gia tăng nguy cơ trở nặng, lây lan nhanh trong cộng đồng.

Ngoài ra, tâm lý chủ quan cho rằng "bệnh chỉ xuất hiện vào mùa mưa" hoặc "chỉ mắc một lần trong đời" cũng góp phần gia tăng số ca nhiễm lẫn trở nặng.

Trước thực trạng phức tạp trên, GS.TS Vũ Sinh Nam nhận định vaccine là nhân tố quan trọng trong phòng chống bệnh. Tuy nhiên, ông khẳng định chỉ dựa vào vaccine chưa đủ, bởi muỗi, bọ gậy và virus vẫn tồn tại, duy trì nguy cơ lây lan.

"Cần kết hợp chặt chẽ tiêm phòng với các biện pháp truyền thống như diệt muỗi, loại bỏ bọ gậy để đảm bảo hiệu quả kiểm soát bệnh lâu dài và bền vững", GS.TS Vũ Sinh Nam cho hay.

Muỗi vằn - trung gian truyền sốt xuất huyết Dengue. Ảnh: Shyamli Kashyap/Pexels

WHO cũng khuyến nghị tích hợp tiêm vaccine phòng sốt xuất huyết Dengue vào chiến lược kiểm soát tổng thể gồm: kiểm soát vector (trung gian truyền bệnh), quản lý ca bệnh hiệu quả, nâng cao nhận thức và khuyến khích cộng đồng tích cực tham gia.

Trong đó, kiểm soát vector toàn diện luôn vai trò quan trọng, bởi loài muỗi truyền sốt xuất huyết Dengue không chỉ nguy hiểm với virus Dengue, mà còn lây lan loạt bệnh khác.

Nhiều năm qua, sốt xuất huyết không còn là bệnh của riêng mùa mưa. Theo thống kê từ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP HCM (HCDC), hai tháng đầu năm 2025, TP HCM ghi nhận 4.213 ca sốt xuất huyết Dengue, tăng 125,3% so với cùng kỳ 2024, dù chưa vào mùa mưa.

Trong đợt rét đầu năm nay, Hà Nội ghi nhận 137 ca mắc. Trước đó năm 2023, ca sốt xuất huyết Dengue ở thủ đô cao gấp đôi so với TP HCM - điều chưa từng xảy ra trong 40 năm.

Dự báo trong năm 2025, sốt xuất huyết cùng loạt bệnh truyền nhiễm khác tiếp tục diễn biến phức tạp, trở thành thách thức lớn với y tế toàn cầu.

"Kết hợp đồng bộ loạt biện pháp có thể giảm lây lan sốt xuất huyết Dengue, đồng thời đảm bảo hiệu quả trong phòng, chống dịch" là ý kiến được các chuyên gia đồng tình ở tọa đàm cuối 2024.

Nhất Phát