Khi nói đến sức khỏe, nhiều người thường nghĩ ngay đến tim, huyết áp và đường huyết, nhưng lại dễ dàng bỏ qua một cơ quan thầm lặng phục vụ cơ thể - phổi. Chúng lặng lẽ cung cấp oxy và thải carbon dioxide ra khắp cơ thể, hiếm khi kêu mệt mỏi.
Nhưng đến khi bệnh thực sự bắt đầu gây đau thì thường đã quá muộn. Bệnh phổi có thể biểu hiện từ khó thở nhẹ đến các tình trạng nguy hiểm đến tính mạng. Đặc biệt là ngày nay, khi ô nhiễm không khí, hút thuốc lá, lối sống ít vận động và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp ngày càng phổ biến, sức khỏe phổi càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Điều thú vị là, các quan sát lâm sàng cho thấy những người có phổi "sạch" thường có một số đặc điểm chung. Những người này không nhất thiết phải là người đam mê thể thao hay sức khỏe, nhưng cơ thể họ vẫn truyền tải những tín hiệu tinh tế nhất định.
Nếu một người sở hữu 4 trong số những đặc điểm này, nhìn chung có thể nói rằng phổi của họ đang ở trong tình trạng tuyệt vời.
1. Có dung tích phổi tốt là điều kiện tiên quyết quan trọng
Nói một cách đơn giản, dung tích phổi là lượng oxy bạn có thể hít vào và lượng carbon dioxide bạn có thể thở ra trong một lần hít vào. Chỉ số này thường được đưa vào xét nghiệm chức năng phổi trong các lần khám sức khỏe định kỳ. Một người có dung tích phổi tốt có mô phổi khỏe mạnh, đàn hồi, đường thở thông thoáng và hiệu quả trao đổi khí cao.
Dữ liệu lớn từ lâu đã minh họa cho điểm này. Các nghiên cứu so sánh dung tích phổi ở các nhóm dân số khác nhau đã phát hiện ra rằng những người có dung tích phổi cao hơn có tỷ lệ mắc các bệnh hô hấp mãn tính thấp hơn đáng kể. Ví dụ, Tạp chí Lao và Bệnh Hô hấp Trung Quốc từng đề cập rằng cứ mỗi 500ml dung tích phổi giảm, nguy cơ mắc COPD tăng 23%. Đây không phải là một con số nhỏ.
Trong cuộc sống hàng ngày, nếu ai đó có thể leo bốn hoặc năm tầng cầu thang mà không bị hụt hơi, hoặc thổi bóng bay mà không tốn sức, hoặc hát với giọng đều đều và ngân nga, điều đó thường cho thấy họ có dung tích phổi tốt. Đặc biệt, những người tập thể dục nhịp điệu dài hạn, chẳng hạn như bơi lội, chạy bộ hoặc nhảy dây, có khả năng giãn nở và phục hồi phổi tốt hơn nhiều so với người bình thường.
Tuy nhiên, nhiều người không nhận ra rằng phổi của họ đang kém đi, bởi vì hô hấp là một quá trình không dễ nhận biết. Chỉ khi họ bắt đầu cảm thấy khó thở thường xuyên, thở hổn hển khi leo cầu thang, hoặc tức ngực vào ban đêm, họ mới nhận ra rằng phổi của mình đã "không thể chịu đựng" được áp lực từ lâu.
2. Khả năng thể thao mạnh mẽ cũng có thể chỉ ra phổi khỏe mạnh
Những người có phổi sạch sẽ không dễ bị khó thở khi tập thể dục, đây gần như là một dấu hiệu dễ nhận biết. Nhiệm vụ chính của phổi là cung cấp oxy, và trong quá trình tập luyện, nhu cầu oxy tăng cao, do đó phổi phải làm việc quá sức. Nếu phổi gặp vấn đề và không cung cấp đủ oxy, một người sẽ ngay lập tức cảm thấy sức lực suy giảm.
Nhiều người không thích tập thể dục nghĩ rằng họ ổn, nhưng thực ra họ chưa được kiểm tra. Chỉ cần bạn yêu cầu họ đi bộ nhanh hai cây số hoặc chạy năm phút, những khuyết điểm của họ sẽ ngay lập tức bị phơi bày. Tại sao các vận động viên chuyên nghiệp không bị đỏ mặt sau mỗi cuộc thi? Không phải vì thể lực tuyệt vời của họ, mà là nhờ lá phổi khỏe mạnh của họ, có thể liên tục và hiệu quả cung cấp oxy cho cơ bắp hoạt động.
Hơn nữa, phổi càng sạch thì quá trình chuyển hóa axit lactic sinh ra trong quá trình tập luyện càng dễ dàng, giảm nguy cơ đau nhức và mệt mỏi. Ngược lại, những người bị khó thở dù chỉ gắng sức nhẹ hoặc bị hồi hộp tim chỉ sau vài phút hoạt động thường gặp vấn đề về chức năng phổi, dù họ có nhận thức được hay không.
3. Sự thoải mái thực sự đến từ hơi thở dễ dàng
Người có phổi sạch thường thở không bị tắc nghẽn và không bị ho đột ngột, khò khè hoặc đờm nhiều. Hơi thở đều đặn này thực sự cho thấy phế nang không bị co lại, đường thở không bị tắc nghẽn và phế quản không bị viêm.
Về mặt lâm sàng, nhiều triệu chứng ban đầu của bệnh COPD, hen suyễn và xơ phổi bao gồm "khó thở", nhưng nhiều người cho rằng không có gì đáng lo ngại và thậm chí còn quen với điều đó - nhưng thực tế đây mới là điều nguy hiểm nhất.
Một số người bị ho mỗi khi thời tiết thay đổi và hơi thở trở nên nặng nề hơn vào ban đêm. Điều này thực sự cho thấy phổi của họ nhạy cảm và có sức đề kháng yếu, có thể do kích thích từ các chất ô nhiễm hoặc chất gây dị ứng. Theo thời gian, điều này có thể làm suy yếu khả năng làm sạch và tự phục hồi của phổi.
Do đó, nếu bạn thấy một người thở bình thường quanh năm và họ không bao giờ ho hoặc hắt hơi do thời tiết thay đổi hoặc mùi khó chịu thì rất có thể phổi của họ rất sạch.
4. Để có một giấc ngủ ngon, phổi phải hoạt động nhiều
Nhiều người bị mất ngủ, thức giấc sớm hoặc thường xuyên thức giấc vào ban đêm. Điều này không nhất thiết là vấn đề tâm lý mà cũng có thể là dấu hiệu của các vấn đề về phổi. Cụ thể, một số người bị tức ngực và khó thở vào ban đêm, hoặc bị đánh thức bởi cơn khó thở vào khoảng 3-4 giờ sáng, có thể là dấu hiệu của vấn đề cung cấp oxy cho phổi.
Trong y học, có một khái niệm gọi là "độ bão hòa oxy ban đêm", dùng để chỉ nồng độ oxy trong máu của một người khi họ ngủ. Độ bão hòa oxy của một người khỏe mạnh thường ổn định ở mức trên 95%. Tuy nhiên, khi chức năng phổi suy giảm, giá trị này dao động và thậm chí có thể giảm xuống dưới 90%. Lúc này, não sẽ gửi tín hiệu đánh thức người đó.
Đối với một số người mắc COPD hoặc khí phế thũng, triệu chứng rõ ràng nhất là "khó ngủ vào ban đêm", liên tục cảm thấy khó thở. Một số người trẻ, ban đầu muốn ngủ ngon, thường xuyên bị thay đổi nhịp thở và trằn trọc suốt đêm; điều này cũng có thể liên quan đến tình trạng viêm nhẹ ở phổi hoặc tăng nhạy cảm đường thở.
5. Do đó, một người ngủ ngon và thức dậy với đầu óc minh mẫn thường sẽ có phổi khỏe mạnh
Các xét nghiệm hình ảnh đều bình thường - đây là "dấu ấn" cuối cùng.
Kiểm tra hình ảnh là phương tiện cuối cùng để xác định xem phổi có "sạch" hay không. Dù là chụp X-quang hay chụp CT, miễn là không có bất thường nào như bóng mờ, nốt sần, bóng mờ dạng đường hoặc mờ kính mờ trên hình ảnh phổi, bạn thường có thể yên tâm.
Điều đáng chú ý là hiện nay nhiều người phát hiện ra các nốt sần ở phổi khi khám sức khỏe. Mặc dù những nốt sần này có thể không phải là ác tính, nhưng chắc chắn không nên bỏ qua. Những người có tiền sử hút thuốc, tiếp xúc với ô nhiễm không khí hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh phổi nên đặc biệt cảnh giác.
Nếu các dấu hiệu ở phổi của một người rõ ràng, không có bóng mờ bất thường và đường thở không bị tắc nghẽn trong quá trình chụp hình ảnh thì phổi của một người tương đương với việc nhận được "giấy chứng nhận xuất sắc".
Phổi là một cơ quan thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng, không dễ dàng "kêu gào đau đớn", nhưng một khi vấn đề phát sinh, hậu quả thường không thể đảo ngược. Việc đánh giá xem phổi của một người có sạch hay không phức tạp hơn nhiều so với việc chỉ dựa vào ho hoặc đờm. Từ dung tích phổi, khả năng vận động, nhịp thở, chất lượng giấc ngủ cho đến các xét nghiệm hình ảnh, mọi khía cạnh đều phản ánh một cách tinh tế tình trạng sức khỏe của phổi.
Việc giữ gìn phổi sạch sẽ không khó, nhưng đòi hỏi sự kiên nhẫn và tận tâm. Một chế độ ăn uống nhẹ nhàng, tránh hút thuốc và uống rượu bia, tập thể dục vừa phải và khám sức khỏe định kỳ sẽ âm thầm đền đáp cho lá phổi của bạn bằng sức khỏe lâu dài.
