Trước năm 2013, hoạt động cấp cứu ngoại viện tại TP HCM chỉ do Bệnh viện Trưng Vương đảm nhiệm với 5 xe cứu thương, tiếp nhận khoảng 5.000 cuộc gọi mỗi năm. Con số này quá nhỏ bé so với nhu cầu thực tế của một đô thị hơn 10 triệu dân, theo Giám đốc Sở Y tế TP HCM Tăng Chí Thượng.
Nhận thấy sự cấp thiết, năm 2013, thành phố thành lập Trung tâm Cấp cứu 115 và kêu gọi các bệnh viện công lập, tư nhân tham gia mô hình trạm cấp cứu vệ tinh. Các trạm vệ tinh đặt tại khoa cấp cứu của các bệnh viện và chịu sự điều phối chung từ Trung tâm Cấp cứu 115.
Sáng kiến "trạm cấp cứu vệ tinh" đặt nền móng để TP HCM xây dựng mạng lưới 115 rộng khắp thành phố. Đến nay, số lượng trạm vệ tinh lên 44, bao phủ toàn bộ quận huyện, trở thành "cánh tay nối dài" của hệ thống cấp cứu ngoại viện. Số lượng cuộc gọi cấp cứu qua tổng đài 115 tăng gấp 40 lần so với trước năm 2013. Không chỉ cấp cứu thông thường, 115 còn triển khai các dịch vụ chuyên sâu như cấp cứu bệnh nhân tâm thần, trầm cảm có ý định tự sát, đột quỵ đảm bảo "giờ vàng" điều trị, cấp cứu đa chấn thương với quy trình báo động đỏ liên viện.
"Đây là mô hình sáng tạo đầu tiên trên cả nước thay vì chỉ có một trung tâm 115, đưa dịch vụ cấp cứu tiếp cận người dân nhanh chóng và hiệu quả hơn", ông Thượng nói.
Hệ thống liên thông sử dụng chung phần mềm tiếp nhận thông tin "HCMC-EOC". Ảnh: Trung tâm Cấp cứu 115 TP HCM
Để có được sự "lột xác" ngày nay, trong 5 năm từ 2013, TP HCM đã nhiều đợt đưa người đến Australia học hỏi mô hình paramedic - lực lượng cấp cứu chuyên nghiệp. "Đây được xác định là hướng đi phù hợp để phát triển hệ thống cấp cứu ngoại viện", ông Thượng nhớ lại. Nhân viên cấp cứu được đào tạo theo chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế (ICRC) và Liên đoàn Cấp cứu Quốc tế (IFEM). Đồng thời, Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch phối hợp với Đại học Khoa học Ứng dụng Saimaa (Phần Lan) xây dựng chương trình đào tạo Điều dưỡng cấp cứu ngoại viện (Paramedic nursing).
Đồng phục của nhân viên cấp cứu 115 cũng thay đổi từ áo blouse trắng sang paramedic màu xanh, giúp họ thao tác thuận tiện hơn trong các môi trường phức tạp. Thành phố thí điểm mô hình xe cứu thương hai bánh để tiếp cận nhanh chóng địa hình hẻm nhỏ sâu hoặc sự kiện đông người.
Nhờ những thay đổi này, trong đại dịch Covid-19 năm 2021, hệ thống cấp cứu ngoại viện ghi dấu vai trò tuyến đầu khi đảm nhiệm vận chuyển bệnh nhân, tổ chức các đội phản ứng nhanh và hỗ trợ y tế tại nhà. Khi ấy, nhu cầu cấp cứu tăng đột biến, ngành y tế TP HCM linh hoạt huy động taxi, xe khách tham gia vận chuyển bệnh nhân, đồng thời thành lập 5 trung tâm cấp cứu 115 dã chiến tại các khu vực đông người bệnh. Tổng đài 115 mở rộng từ 12 lên 100 đường truyền chỉ trong thời gian ngắn.
Đến nay, tổng đài 115 được nâng cấp với phần mềm điều phối cấp cứu, giúp tối ưu hóa quy trình tiếp nhận cuộc gọi, phân tích tình trạng cấp cứu theo thời gian thực và tự động điều phối xe cứu thương đến các điểm phù hợp nhất. Đặc biệt, quy trình hướng dẫn hồi sinh tim phổi và sơ cứu qua điện thoại đã cứu sống hàng nghìn bệnh nhân nguy kịch. Trong hơn một năm triển khai, gần 1.500 trường hợp ngưng tim được sơ cứu qua điện thoại, tỷ lệ hồi sinh tim phổi thành công tăng 11%.
Điển hình, như sản phụ sinh non trên ôtô khi qua phà Bình Khánh, em bé chào đời tím tái được điều phối viên 115 hướng dẫn những người tại hiện trường ép tim và giữ ấm cho đến khi đội cấp cứu đến. Hay bé gái 11 tháng tuổi ngưng tim khi ăn cháo cá, người nhà được hướng dẫn ép tim qua video call 115, giúp bé hồi phục trước khi được chuyển đến bệnh viện.
Hướng đến trung tâm cấp cứu hàng đầu khu vực
Tháng 3/2024, UBND TP HCM phê duyệt Đề án Phát triển hệ thống cấp cứu ngoài bệnh viện giai đoạn 2024-2030. Theo đó, thành phố sẽ mở rộng từ một lên ba trung tâm cấp cứu, tương ứng với ba cụm y tế chuyên sâu: Cụm trung tâm (các quận nội thành), cụm Tân Kiên và cụm Thủ Đức. Hệ thống cấp cứu 115 được phát triển đồng bộ để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao.
TP HCM cũng đang nghiên cứu triển khai cấp cứu đường không, đường thủy, phù hợp đặc điểm địa lý và nguồn lực địa phương. Hiện nay, Bệnh viện Quân y 175 đã thực hiện thành công nhiều ca cấp cứu đường không cho chiến sĩ và ngư dân từ các hải đảo. Tại xã đảo Thạnh An (huyện Cần Giờ), người dân cần cấp cứu được vận chuyển bằng phương tiện đường thủy vào đất liền.
Hệ thống tiếp nhận và điều phối cấp cứu được tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) để phân loại ưu tiên, tối ưu hóa nguồn lực và dự đoán nhu cầu cấp cứu. Đội ngũ cấp cứu viên ngoại viện tiếp tục được đào tạo chuyên sâu, kết hợp lực lượng bán chuyên và tình nguyện viên, tạo nên hệ thống đa tầng, đáp ứng mọi tình huống khẩn cấp.
Một ca cấp cứu đột quỵ ngoại viện được kíp 115 TP HCM đưa đến bệnh viện. Ảnh: Trung tâm cung cấp
Với những bước tiến vượt bậc trong thập niên qua, TP HCM đang từng bước xây dựng hệ thống cấp cứu ngoại viện chuyên nghiệp, hiện đại và toàn diện. Hệ thống không chỉ đáp ứng nhu cầu cấp cứu trong thành phố, còn kết nối các khu vực lân cận như đồng bằng sông Cửu Long, miền Đông Nam Bộ và các vùng biển đảo.
"Với tầm nhìn chiến lược và sự đầu tư bài bản, TP HCM đang khẳng định vị thế là trung tâm chăm sóc sức khỏe hàng đầu khu vực ASEAN", ông Thượng cho hay.
Lê Phương
