Năm 2018, cái tên Kim Ngân bỗng gây ồn ào giới mộ điệu cải lương qua vai diễn thái hậu Dương Vân Nga trong vở tuồng cùng tên của đạo diễn NSƯT Hoa Hạ.
Người ta bàn tán vì tò mò muốn biết vì sao một cái tên xa lạ dám hóa thân vào vai diễn kinh điển của hai cây đại thụ làng cải lương là NSND Bạch Tuyết và NSND Ngọc Giàu.
Cái tên Kim Ngân đúng là không quen với phần đông khán giả, nhưng là "người thân" của giới cải lương. Chị là con gái đầu của cố danh hài quái kiệt Kim Ngọc, và là chị cùng mẹ khác cha của diễn viên hài Hiếu Hiền.
Diễn viên Hiếu Hiền.
Thực ra Kim Ngân vào nghề rất sớm, cùng thời với NSƯT Thoại Mỹ, NSƯT Thanh Thanh Tâm nhưng vì cuộc sống quá khó khăn và thiếu thốn, chị ngậm ngùi hy sinh giấc mơ nghệ sĩ.
Không biết hơi ấm của cha và mẹ
Kim Ngân là con gái của cố danh hài, quái kiệt Kim Ngọc cùng nghệ sĩ Hoàng Long. Thời ấy, nghệ sĩ cải lương còn sống cảnh "cơm ghe bè bạn", "gạo chợ nước sông" nên việc mang con nhỏ theo đoàn là điều bất khả, bởi thế, Kim Ngân được mẹ gửi cho bà ngoại nuôi nấng.
Kim Ngân và mẹ, cố nghệ sĩ Kim Ngọc lúc sinh thời.
Bà ngoại rất yêu thương Kim Ngân nhưng khổ nỗi nhà bà nghèo, bà vất vả mưu sinh bằng nghề bán bánh mỳ thịt vào buổi sáng, bán trà đá cùng trái cây dạo vào buổi trưa trong xóm cũng như ở trước rạp hát. Thấy bà ngoại khổ cực, 6 tuổi, tờ mờ sáng Kim Ngân đã ra phụ bà ngoại bán buôn.
Đến giờ đi học, Kim Ngân mua chịu người thân bánh kẹo để vào lớp bán cho bạn bè. Chiều về, chị lấy trái cây và trà đá bán dạo khắp xóm. Đến tối mới học bài và đi ngủ. Sự cơ cực đó kéo dài đến khi Kim Ngân hơn 10 tuổi.
Theo lời kể của Kim Ngân, lúc đó má Kim Ngọc đi diễn vài tháng mới về nhà một lần. Thường thì về lúc nửa đêm, và sáng phải theo đoàn đi diễn tiếp. Má chỉ kịp ôm chị và hôn vội vàng, còn Kim Ngân chưa kịp trò chuyện gì, má đã đi mất.
Và ba cũng thế, thi thoảng ông sắp xếp được thời gian về thăm con nhưng ngay lúc chị đi học, bị đoàn hối, ông lại vội vã ra đi.
Nhớ lại tuổi thơ của mình, Kim Ngân nói: "Tôi biết mình không được ở gần cha mẹ như bạn bè cùng trang lứa, nhưng không hiểu sao lúc đó tôi chẳng thấy buồn tủi gì cả.
Có lẽ vì tình thương bà ngoại và dì dành cho tôi quá lớn, quá nhiều, và cũng có thể vì lo phụ bà kiếm cơm qua ngày nên tôi không còn thời gian để buồn".
Đến lúc Kim Ngân tầm 10 tuổi, cha và mẹ chị ly hôn. Cố nghệ sĩ Kim Ngọc bước thêm bước nữa. Ngày bà chuyển dạ sinh Hiếu Hiền, Kim Ngân chạy về chăm sóc em cho má có thời gian đi diễn. Một tay Kim Ngân vừa học, vừa chăm em đến khi Hiếu Hiền biết đi và biết nói bập bẹ.
Kim Ngân và mẹ trong ngày sinh nhật cố nghệ sĩ Kim Ngọc.
Ăn cơm Tổ nghiệp từ thuở còn thơ
Người ta nói con nhà tông không giống lông cũng giống cánh thật đúng với trường hợp của Kim Ngân. Dù mải mê mưu sinh, học hành nhưng Kim Ngân có giọng ca khỏe và truyền cảm bẩm sinh. Chính vì vậy, chị được mẹ dìu dắt vào đoàn cải lương Trần Hữu Trang vào khoảng 1980.
Đó là thời điểm mà hai vở tuồng Thái hậu Dương Vân Nga và Kiều Nguyệt Nga đang làm say lòng khán giả. Với vai Thái hậu Dương Vân Nga, hai nghệ sĩ Bạch Tuyết và Ngọc Giàu thay nhau trình diễn đã chinh phục hoàn toàn trái tim công chúng.
Cố nghệ sĩ Kim Ngọc xuất thần trong vai Thiệu úy Kỳ Hoa. Lúc đó, Kim Ngân được đóng vai người dân.
Còn trong vở tuồng Kiều Nguyệt Nga, cố nghệ sĩ Kim Ngọc rất xuất sắc trong vai Kim Liên (sau này sân khấu IDECAF chuyển thể thành nhạc kịch, đổi tựa Tiên Nga - vai Kim Liên do Lê Khánh thủ diễn được khán giả yêu thích).
Chính vì má ruột – cố nghệ sĩ Kim Ngọc đóng quá hay trong hai tuồng này, và bản thân cũng tham gia đóng vai nhỏ nên Kim Ngân gần như thuộc lòng tất cả các vai trong vở diễn. Chị hát và diễn được trọn vẹn cả vai nữ lẫn vai nam.
Con đường nghệ thuật đang nhiều hứa hẹn với Kim Ngân thì thời điểm đó hoàn cảnh kinh tế gia đình quá khó khăn. Bản thân gia đình chị sống trong thiếu thốn triền miên.
Để có thêm thu nhập, chị tham gia đoàn kịch Hương miền Nam, tham gia loạt hài kịch Trong nhà ngoài phố nhưng dù vẫy vùng hết sức, chị vẫn không thoát khỏi sự bế tắc của cơm áo gạo tiền.
Nhiều lần Kim Ngân tự hỏi mình: "Tiếp tục hành trình nghệ thuật để trọn vẹn ước mơ, hay dừng lại để tìm kế sinh nhai"? Cuối cùng, chị tự an ủi, trong nhà có mẹ và cha thành danh đã đủ rồi, còn bản thân mình phải hy sinh vì có thực mới vực được đạo. Lúc đó, chị không nghĩ rằng về sau em trai Hiếu Hiền cũng bước vào nghề và có tên tuổi như ngày hôm nay.
Nghệ sĩ Kim Ngân.
Trở thành doanh nhân thành đạt
Từ bỏ ánh đèn sân khấu, Kim Ngân lao ra đời làm nhiều nghề khác nhau. Số phận đưa đẩy chị vào lĩnh vực du lịch. Trong công việc này, chị thể hiện mình là người nhạy bén, ngay thẳng và minh bạch nên những người bạn nước ngoài rất tin tưởng.
Có lần một người bạn nước ngoài ngỏ ý nhờ chị làm gia công các mặt hàng may mặc, lưỡi câu cá xuất khẩu. Sau khi bàn tính chi tiết, chị quyết định thử sức.
Kim Ngân bộc bạch: "Để làm công việc này tôi phải có tiền đầu tư nhà xưởng, máy móc thiết bị, và tiền lương công nhân. Nhưng trong tay tôi lúc đó chỉ có một số tiền rất nhỏ. Tôi đánh liều vay tiền bên ngoài với lãi suất rất cao, từ 10 đến 20%.
Nếu lô hàng đầu tiên làm xong mà không đạt yêu cầu bị trả lại, hoặc đối tác cố tình không nhận thì chắc chắn tôi phá sản và mang nợ. Tôi hoang mang nhưng nghĩ lại, làm ăn mà không quyết đoán và táo bạo cũng khó thành công.
Thế là tôi quyết tâm làm đến cùng. Tôi ăn ngủ cùng công nhân suốt mấy tháng đầu tiên. Lô hàng xuất đi bên đối tác hài lòng. Tôi thở phào. Thế là mạnh dạn tiến lên.
Dẫu vậy, chuyện kinh doanh luôn có những rủi ro. Vì sự biến động thị trường, vì sự tính toán sai xót, có lúc tôi tưởng chừng như trắng tay. May mà trời phật thương cho tôi vượt qua".
Sau này, Kim Ngân mở rộng thêm nhiều lĩnh vực kinh doanh. Không may mắn trở thành ngôi sao nghệ thuật tên tuổi, bù lại chị trở thành một doanh nhân thành đạt.
Khi đã dư giả về vật chất, Kim Ngân sống trọn tình với mẹ ruột, bà ngoại và mấy dì. Hơn ai hết, chị hiểu trong giới nghệ sĩ, chỉ một phần nhỏ dư giả vật chất, phần đông còn lại, dù là ngôi sao một thời cũng gặp nhiều thiếu thốn.
Ai cần đến gặp, chị sẵn lòng sẻ chia. Nhiều nghệ sĩ lão thành gặp khó khăn còn ghi ân chị đến giờ. Không dừng lại ở đó, chị thường xuyên tổ chức nhiều chuyến từ thiện một cách lặng lẽ, không cần ai biết đến.
Kim Ngân trong vở diễn Thái hậu Dương Vân Nga.
Mong ước cải lương hồi sinh
Khi nghệ sĩ Kim Ngọc cao tuổi và Kim Ngân công thành doanh toại, chị có thời gian gần gũi mẹ nhiều hơn. Vào cái ngày cố nghệ sĩ Kim Ngọc ngã quỵ trên sân khấu tại Đồng Nai, chị là người thân được biết tin trước tiên và chạy ngay vào bệnh viện. Mẹ trút hơi thở cuối cùng trong vòng tay chị.
Kể từ đó, đến ngày đám giỗ mẹ, Kim Ngân tổ chức tươm tất. Chị mời rất đông nghệ sĩ đồng nghiệp với mẹ đến tưởng niệm.
Thường những lúc như thế có tổ chức hát tân nhạc lẫn cổ nhạc. Nghe Kim Ngân hát, nhiều người thắc mắc vì sao chị ca hay vậy mà không thành nghệ sĩ ngôi sao.
Thế rồi chị nhận được nhiều lời động viên đi hát lại. Tình cờ một nhóm nghệ sĩ được mời hát cho lễ cúng bà chúa xứ Núi Sam, Châu Đốc mà không ai thuộc vai Lữ Bố.
Kim Ngân tình nguyện. Đêm diễn thành công đặc biệt. Từ đó, chị dành thời gian đi hát lại. Không chỉ hát cải lương, Kim Ngân còn đóng hài với nghệ sĩ quái kiệt Hồng Nga và danh hài Hoài Linh.
Một lần Kim Ngân tham gia chương trình đờn ca tài tử tại nhà của nhạc sĩ Vĩnh Bảo. NSƯT đạo diễn Hoa Hạ cũng có mặt trong hôm đó. Kim Ngân hát một bài trong vở tuồng Thái hậu Dương Vân Nga. Đạo diễn Hoa Hạ bất ngờ vì tiếng hát khỏe và trữ tình của Kim Ngân
NSUT Hoa Hạ bộc bạch với Kim Ngân kế hoạch góp sức duy trì sức sống cho cải lương. Chị muốn dựng lại Thái hậu Dương Vân Nga và mời Kim Ngân tham gia.
Kim Ngân không tưởng tượng được sau 30 năm lìa xa nghệ thuật, có ngày sẽ được đóng trong vở tuồng kinh điển đầy ắp kỷ niệm ấy, chị xin đóng vai thiệu úy Kỳ Hoa của mẹ.
Vở diễn từng gây nhiều tranh cãi trong giới mộ điệu cải lương.
Nhưng NSƯT Hoa Hạ nhận thấy Kim Ngân hợp với vai Dương Vân Nga nên khuyến khích chị nhận vai này. Kim Ngân e ngại việc nhận một vai quá kinh điển sẽ ảnh hưởng đến uy tín của đạo diễn Hoa Hạ.
May mắn là hai suất diễn chính thức ra mắt đã thu hút được lượng khán giả đến xem khá đông, có thể tiền vé đã cân bằng với chi phí đầu tư. Trong thời buổi cải lương đang chới với, doanh thu được như thế là một niềm an ủi rất lớn với những người làm nghề.
Dẫu vậy, trong liên hoan sân khấu cải lương 2018 vừa qua, có ý kiến phê bình vai Dương Vân Nga của Kim Ngân gay gắt. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có nhiều lời khen đầy tính động viên.
Nói về điều này, Kim Ngân bày tỏ: "Sân khấu cải lương giờ đây đang sống trong tình trạng yếu ớt rất cần có ai đó đóng góp bằng hành động thực tiễn. Tôi không thể so sánh với các nghệ sĩ lớn về mặt tài năng nhưng tôi có tấm lòng và quyết liệt đóng góp bằng hành động cụ thể.
Chúng tôi biết hát và chúng tôi lấy tiền nhà đầu tư vở diễn để anh em nghệ sĩ có nơi thể hiện đam mê và khán giả có cơ hội thưởng ngoạn.
Có thể chúng tôi làm chưa hay so với mong đợi của ai đó, nhưng việc chúng tôi bán được vé trong nhiều suất diễn khác nhau, cho thấy khán giả đã chấp nhận. Tôi có buồn vì những lời chỉ trích nhưng vẫn mạnh mẽ vượt qua".
Được biết qua năm 2019, đạo diễn Hoa Hạ cùng Kim Ngân và ê-kip tiếp tục dàn dựng các vở tuồng mới. Tính đến giờ, chỉ còn rất ít đơn vị tư nhân kể cả nhà nước còn mặn mòi sống chết với cải lương. Đây được xem là lòng biết ơn mà Kim Ngân muốn tri ân Tổ nghiệp.
