Chiều 4/11, phát biểu tại họp tổ Quốc hội về dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ 14, Tổng Bí thư nhìn nhận một trong những vấn đề quan trọng trong xây dựng văn kiện là phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Vấn đề này không mới, song cần đặt ra trong bối cảnh hiện nay.
Ông cho biết Bộ Chính trị, Trung ương đang thúc đẩy để sớm ban hành Nghị quyết về kinh tế nhà nước. "Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Vốn, đất đai, tài nguyên khoáng sản là của Nhà nước, làm sao mà không chủ đạo được? Không thể nào quên được kinh tế nhà nước", ông nói.
Theo ông, các cơ quan đang được yêu cầu khẩn trương chuẩn bị nghị quyết này, sau khi đã có nghị quyết về giáo dục và y tế. Đồng thời, Trung ương sẽ tiếp tục hoàn thiện các nghị quyết lớn như mô hình phát triển của đất nước dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, cũng như các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng hai chữ số để đạt mục tiêu 2030.
Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại tổ, chiều 4/11. Ảnh: Hoàng Phong
Năm ngoái, tổng tài sản của 671 doanh nghiệp nhà nước (473 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% và 198 đơn vị trên 50%) đạt trên 5,6 triệu tỷ đồng, tăng 45% so với năm 2023. Các doanh nghiệp này có tổng doanh thu đạt gần 3,3 triệu tỷ đồng, tăng 24%. Lợi nhuận trước thuế gần 227.500 tỷ đồng, tăng 8%. Họ nộp ngân sách Nhà nước gần 400.000 tỷ, tăng 9%.
Tổng Bí thư cho rằng nguy cơ lệch hướng luôn hiện hữu nếu buông lỏng vai trò lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước. Ông khẳng định kinh tế thị trường không bao giờ là tự do tuyệt đối. Ngay ở các nền kinh tế lớn, Nhà nước vẫn can thiệp, điều tiết thị trường và sử dụng công cụ như tỷ giá hay giải cứu doanh nghiệp. Việc quản lý kinh tế là yêu cầu tất yếu để đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa, hiệu quả sản xuất và mục tiêu phát triển bền vững.
Bên cạnh đó, phát triển kinh tế chỉ thực sự bền vững nếu dựa trên khoa học công nghệ. Ông cũng nhấn mạnh tăng trưởng phải ổn định và bền vững, "không được đánh đổi môi trường", không dựa vào chính sách tiền tệ mở rộng mà phải từ khoa học công nghệ và tăng tỷ trọng đóng góp trong sản xuất. Ông cảnh báo tác động của dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài đã thâm nhập sâu vào doanh nghiệp trong nước, từ đó yêu cầu chiến lược tự chủ kinh tế gắn với tự lực, tự cường.
Về chiến lược xuất khẩu, Tổng Bí thư cho rằng Việt Nam cần lựa chọn sản phẩm phù hợp với trình độ công nghệ, phải làm, bán và hướng đến tự chủ. Ông cũng nhấn mạnh nhiệm vụ phát triển công nghệ quốc phòng như UAV.
Về nông nghiệp, ông cho rằng cần hạch toán đầy đủ, tính toán hiệu quả thực sự thay vì chỉ dựa vào số lượng xuất khẩu. Theo Tổng Bí thư, Việt Nam xuất khẩu 8 triệu tấn gạo, nhưng nếu hạch toán kỹ "có khi lỗ vốn". Nhà nước miễn thuế nông nghiệp, đầu tư thủy lợi, giống cây trồng, kỹ sư, phân bón, kỹ thuật canh tác.
"Một ha đất nông nghiệp một năm chỉ thu 100-200 triệu đồng, nhiều người trồng cây khác năng suất hơn. Đây là vấn đề cần phải suy nghĩ", ông nói, thêm rằng cần nhiều cứu mô hình đầu tư sản xuất nông nghiệp của nước ngoài để tối ưu hiệu quả, giảm chi phí vận chuyển, tăng giá trị và năng suất.
Tổng Bí thư nhấn mạnh yêu cầu đưa tư duy hạch toán vào phát triển kinh tế, từ nông nghiệp đến công nghiệp, từ đầu tư hạ tầng đến sản xuất. Kinh tế thị trường là kinh tế có hạch toán, phải tính toán thu hồi vốn, hiệu quả đầu tư và mô hình tối ưu. "Xây dựng sân bay Long Thành, thì mỗi năm sân bay này đóng góp cho ngân sách bao nhiêu? Bao nhiêu năm thì thu hồi được vốn. Đầu tư không được quên mất câu chuyện hạch toán", ông nói.
Trong khi đó, tư nhân phải hạch toán kỹ lưỡng với dự án vì vốn vay từ ngân hàng. Ngược lại, công trình của Nhà nước vốn được giao, nên xảy ra tình trạng xin - cho. "Vậy có con đường xây 10 năm không xong cũng không sao, trong khi 10 năm là tư nhân lỗ vốn rồi", ông cảnh báo.
Trong định hướng quản trị quốc gia, Tổng Bí thư nhấn mạnh yêu cầu quản trị dựa trên pháp luật minh bạch và dữ liệu tin cậy. Nếu không có dữ liệu, ông lo ngại sẽ không thể chuyển đổi số, "đừng nói gì trí tuệ nhân tạo". Không có dữ liệu thì tất cả ngành không có nguyên liệu đầu vào, như động cơ mà "không có xăng" để hoạt động.
Sơn Hà
