Phân tích mới công bố của HSBC đánh giá "cơn bão thuế quan" đã không làm giảm động lực xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2025, thậm chí còn tăng trưởng. Trước đó, số liệu Cục Thống kê cho hay kim ngạch xuất khẩu hàng hóa 11 tháng đầu năm hơn 430 tỷ USD, tăng 16,1% so với cùng kỳ 2024.
Nhà băng này lý giải tăng trưởng một phần nhờ hoạt động đẩy nhanh đơn hàng đặt trước (frontloading), đặc biệt là trong quý II. Đồng thời, trong khi hầu hết nước khu vực đều tiết chế đáng kể xuất khẩu sang Mỹ, Việt Nam vẫn duy trì tăng trưởng cao. Số liệu của Cục Hải quan cho biết kim ngạch sang thị trường này đạt hơn 138,6 tỷ USD trong 11 tháng, tăng hơn 27% so với cùng kỳ.
"Nhìn chung, dường như tác động của thuế quan với nền kinh tế Việt Nam nhẹ hơn so với những quan ngại ban đầu", nhóm phân tích của HSBC nhận định.
Cảng biển tại Khu công nghiệp Nam Đình Vũ, Hải Phòng. Ảnh:Lê Tân
Có hai lý do chính được chỉ ra. Việt Nam chủ động làm việc với chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, ngay cả trước khi ông chính thức nhậm chức. Sau thông tin về thuế đối ứng 46%, Việt Nam đã tích cực đàm phán, hiện nằm cùng nhóm thuế 19-20% như các nước ASEAN khác, tức tất cả quay trở về vạch xuất phát.
Xuất khẩu sang Mỹ tăng mạnh còn do thay đổi trong cơ cấu hàng hóa. Năm 2013, 60% kim ngạch là hàng công nghiệp nhẹ như dệt may, giày dép, đồ chơi. Nhưng thập niên gần đây, tỷ trọng hàng điện tử tăng nhanh và thành chủ lực năm nay. Tính 11 tháng đầu, Mỹ chi gần 50 tỷ USD nhập máy vi tính, điện thoại, máy ảnh, máy quay phim, sản phẩm điện tử và linh kiện các loại từ Việt Nam.
HSBC cho rằng điều này phù hợp với tiến bộ của Việt Nam trong chuỗi giá trị công nghệ, gia tăng vị thế trong khâu lắp ráp hoàn thiện đồ điện tử tiêu dùng thời gian qua. Trong đó, đầu tư liên tục của Samsung từ 2007 góp vai trò đáng kể. Ngoài ra, ở phân khúc giá trị gia tăng cao hơn, vai trò của Việt Nam trong sản xuất chip xử lý (IC) cũng ngày càng tăng, nhờ đầu tư của Intel.
Với xuất khẩu duy trì tích cực, HSBC, UOB gần đây đều nâng dự báo tăng trưởng Việt Nam. Năm nay, chính phủ đặt mục tiêu GDP tăng từ 8% trở lên.
Tuy nhiên, triển vọng xuất khẩu của Việt Nam năm 2026 vẫn khó lường. Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) tháng 11 của S&P Global ghi nhận mức mở rộng 53,8 điểm, với đơn đặt hàng xuất khẩu mới gia tăng hai tháng liên tiếp.
HSBC cho rằng PMI tích cực nhưng vẫn "khó có thể dự đoán" cho 2026. "Chúng ta vẫn cần lưu ý đến những rủi ro thương mại tiềm ẩn và có lẽ vẫn còn quá sớm để đánh giá mức ảnh hưởng", báo cáo nêu.
Ngoài ra, hai vấn đề cần sớm sáng tỏ là thuế trung chuyển 40% và thuế quan theo ngành với bán dẫn. Các chuyên gia cho rằng chúng có ảnh hưởng quan trọng với thương mại và tăng trưởng của Việt Nam.
Trên bình diện chung, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) dự báo tăng trưởng thương mại toàn cầu 2026 giảm còn 2,3%, từ mức 4,2% của 2025. Tổng thư ký OECD Mathias Cormann cho rằng tác động từ chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump đến nay tương đối nhẹ, chưa phát huy đầy đủ.
"Tác động toàn diện sẽ rõ ràng hơn từ đầu năm sau, khi lượng hàng tích trữ của các công ty đã giảm", ông nhận định. Do nhu cầu bên ngoài yếu hơn làm ảnh hưởng đến xuất khẩu, OECD dự báo tăng trưởng Việt Nam 2026 giảm còn 6,2%.
OECD và HSBC cũng lưu ý việc xuất khẩu sang Mỹ chiếm gần 30% tổng kim ngạch sẽ khiến Việt Nam dễ bị tổn thương. "Việt Nam đã thúc đẩy thương mại với Mỹ, đồng thời cũng làm tăng phụ thuộc với tư cách là thị trường tiêu dùng cuối cùng", HSBC nhận định. Những diến biến này đòi hỏi việc đa dạng hóa thị trường, tận dụng các hiệp định thương mại như EVFTA hay CPTPP cấp thiết hơn.
Viễn Thông
