Giá lúa và gạo xuất khẩu lao dốc từ đầu năm 2025, chạm mức thấp nhất trong nhiều năm. Dữ liệu từ Hiệp hội lương thực Việt Nam cho thấy, lúa thường tại ruộng chỉ ở mức bình quân 5.400 đồng một kg, lúa thơm 7.000-8.500 đồng, lúa thơm hàng tại kho giảm mạnh xuống 8.000-9.500 đồng một kg, thấp hơn 40-50% so với năm ngoái.
Trên thị trường xuất khẩu, gạo 5% tấm Việt Nam chốt phiên 14/2 ở mức 395 USD một tấn, thấp nhất trong nhóm bốn nước xuất khẩu hàng đầu, gồm Ấn Độ, Thái Lan và Pakistan.
Năm 2024, Việt Nam từng hưởng lợi khi Ấn Độ hạn chế xuất khẩu, đưa giá gạo tăng cao và xuất khẩu đạt kỷ lục 9 triệu tấn. Tuy nhiên, khi Ấn Độ dỡ lệnh cấm, thị trường đảo chiều nhanh. Nguồn cung toàn cầu tăng mạnh kéo giá giảm.
Cùng lúc, Indonesia - thị trường lớn thứ hai của Việt Nam - đẩy mạnh tự chủ lương thực, chỉ nhập khẩu nhỏ giọt. Philippines cũng hạn chế mua do tồn kho dồi dào. Theo Tổng cục Hải quan, xuất khẩu gạo sang Indonesia tháng 1 chỉ đạt 651 tấn, giảm 98% so với cùng kỳ năm trước, kéo giá gạo trong nước giảm sâu.
Giá gạo được niêm yết tại cửa hàng trên đường Lê Đức Thọ (Gò Vấp) sáng ngày 15/2. Ảnh: Thi Hà
Dù giá lúa và gạo xuất khẩu lao dốc, giá bán lẻ trong nước vẫn neo cao. Tại TP HCM, gạo nở giữ mức 17.000 đồng một kg, gạo thơm Mỹ 19.000 đồng, còn nàng hoa, tám bắc, thái sữa dao động 23.000-24.000 đồng một kg, gần như không đổi so với đỉnh giá năm ngoái. Ở Hà Nội, giá lài nhật ở mức 22.000 đồng một kg, tám điện biên 19.000 đồng, tám thái 20.000 đồng, trong khi ST25 dao động 25.000-30.000 đồng tùy vùng trồng.
Nguyên nhân chủ yếu do chuỗi cung ứng gạo nội địa có độ trễ nhất định so với thị trường xuất khẩu. Ông Hoàng, chủ cửa hàng gạo tại Gò Vấp (TP HCM), cho biết các đại lý đã nhập hàng từ khi giá cao nên chưa thể điều chỉnh ngay. "Khi nguồn hàng cũ tiêu thụ hết và tôi nhập lô mới với giá thấp hơn, giá bán lẻ mới giảm dần," ông nói.
Ngoài ra, các chi phí liên quan như vận chuyển, lưu kho, nhân công đều tăng khiến giá khó giảm nhanh. Ông Phan Thành Trung, đại lý gạo tại quận Tân Bình, cho rằng ngay cả khi giá nhập vào có xu hướng giảm, các khoản phí cố định khiến việc hạ giá ngay là không khả thi. "Hao hụt trong quá trình bảo quản cũng là yếu tố khiến nhiều cửa hàng phải giữ giá," ông phân tích.
Các hệ thống siêu thị cũng chưa có động thái giảm giá do tập trung vào phân khúc trung và cao cấp, vốn ít biến động. Hơn nữa, các hợp đồng cung ứng giữa siêu thị và nhà phân phối thường dài hạn, có độ trễ, khiến giá bán lẻ ít bị tác động ngay khi giá gạo nguyên liệu giảm.
Trước tình trạng cung vượt cầu, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn dự kiến giảm diện tích trồng lúa xuống 7 triệu ha, giảm 132.000 ha so với năm trước. Dù năng suất tăng nhẹ lên 61,6 tạ một ha, sản lượng lúa vẫn giảm khoảng 357.000 tấn, còn 43,14 triệu tấn. Xuất khẩu gạo năm 2025 dự báo đạt 7,5 triệu tấn, giảm 1,5 triệu tấn so với năm trước, phản ánh sự dịch chuyển trong cán cân cung - cầu.
Dự báo mới nhất của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) cho thấy nguồn cung gạo toàn cầu niên vụ 2024-2025 sẽ đạt kỷ lục 527,6 triệu tấn nhờ sản lượng tăng ở Ấn Độ và Trung Quốc. Dù tiêu thụ cũng tăng lên 526,4 triệu tấn, cung vượt cầu giúp thị trường chuyển từ thâm hụt sang thặng dư sau ba năm thiếu hụt. Xuất khẩu gạo toàn cầu dự kiến đạt 56,3 triệu tấn. Lượng tồn kho toàn cầu đạt 182,5 triệu tấn, cao nhất từ niên vụ 2021-2022, với phần lớn thuộc về Ấn Độ.
Thị trường lúa gạo thế giới cũng chịu tác động từ nguồn cung tăng mạnh. Mỹ dự báo sản lượng gạo nội địa đạt mức cao nhất trong 5 năm, trong khi Thái Lan và Pakistan mở rộng diện tích canh tác. Ngân hàng Thế giới dự đoán giá gạo có thể tiếp tục giảm trong nửa đầu năm 2025 trước khi ổn định vào cuối năm, tạo thách thức lớn cho các nước xuất khẩu, trong đó có Việt Nam.
Thi Hà
