Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) tháng 10 của Việt Nam do S&P Global mới công bố đạt 51,2 điểm, tăng so với 47,3 điểm của tháng 9 và đã vượt lên trên ngưỡng 50, tức vùng mở rộng.
Andrew Harker, Giám đốc Kinh tế tại S&P Global Market Intelligence, nhận định lượng đơn đặt hàng mới đi lên. "Chúng tôi kỳ vọng sự tăng trưởng khi nhiều nhà sản xuất hoạt động trở lại với công suất tối đa vào cuối năm", ông nói.
Cập nhật thị trường lao động Việt Nam quý III do hãng tuyển dụng và tính lương Adecco cũng cho biết ngành sản xuất, chế tạo chứng kiến nhu cầu tuyển dụng tăng 35% so với cùng kỳ năm ngoái và 52% so với quý II. Bà Nguyễn Thị Thu Phương, Giám đốc Dịch vụ tư vấn tuyển dụng khu vực Hà Nội của công ty này, cho biết nhu cầu ngày càng tăng cho các vị trí chuyên môn như trưởng bộ phận sản xuất, quản lý chất lượng và quản lý chuỗi cung ứng.
Những thông tin trên củng cố thêm sự hồi phục và phát triển tích cực của ngành công nghiệp sản xuất cả nước. Đầu năm đến nay, chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) quý sau cao hơn quý trước. IIP 9 tháng tăng 8,6% so với cùng kỳ 2023, trong đó ngành chế biến, chế tạo tăng 9,9%
FDI dẫn dắt đơn hàng
Theo Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu 10 tháng đạt hơn 335 tỷ USD, tăng 14,9% so với cùng kỳ năm trước. Đơn hàng đi các thị trường lớn đều tăng 2 con số. Nhưng nhìn kỹ vào một số đánh giá và dữ liệu, động lực lớn đến từ khối FDI.
Nhận xét tình hình đơn hàng tại cuộc họp kinh tế - xã hội quý III mới đây, ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP HCM (Huba), nói các công ty có đơn hàng đến cuối năm. "Tuy nhiên, đi sâu vào phân tích cơ cấu, đơn hàng chủ yếu đến từ khối FDI, còn khối thuần Việt vẫn chạy cơm từng bữa", ông nói.
Mới đây, trong giải trình với Sở Giao dịch chứng khoán TP HCM (HoSE), Công ty cổ phần Garmex Sài Gòn (GMC) nói từ tháng 5/2023 đến cuối tháng 10 vẫn không có đơn hàng, là ví dụ về doanh nghiệp nội còn chật vật.
Điều tra xu hướng sản xuất kinh doanh hàng quý của Tổng cục Thống kê cho biết công nghiệp chế biến - chế tạo có tỷ lệ doanh nghiệp nhận định đơn đặt hàng xuất khẩu mới trong quý vừa qua tăng cao nhất, tới 44,6% so với quý II. Quý cuối năm, có 83,6% dự báo đơn hàng xuất khẩu mới tăng.
Trong đó, chỉ số cân bằng đơn đặt hàng mới - đánh giá xu hướng đơn hàng - của khu vực FDI đạt 17,8% trong quý III (đứng sau doanh nghiệp nhà nước) và 27,4% vào quý IV, cao nhất trong các khu vực loại hình doanh nghiệp. Ngược lại, nhóm tư nhân có chỉ số này thấp nhất cả hai quý III và IV.
Ngoài động lực của FDI, bùng nổ đơn hàng còn nhờ quá trình chuyển dịch chuỗi cung ứng đang rõ nét đến Việt Nam. Adecco cho hay nhu cầu nhân sự ngành sản xuất tăng là bởi dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đổ vào, đặc biệt là trong các ngành điện tử, dệt may và năng lượng tái tạo.
Một khảo sát về chuyển dịch sản xuất (reshoring) vào tháng 5/2024, công bố cuối tháng 9 của S&P Global cho biết Việt Nam dẫn đầu về tăng trưởng chuyển dịch trong 4 thị trường (Việt Nam, Malaysia, Mexico, Thổ Nhĩ Kỳ) mà tổ chức này nghiên cứu.
Cụ thể, gần 37% nhà sản xuất cho biết nhu cầu đã cải thiện trong 12 tháng qua do chuyển dịch sản xuất, cao nhất trong 4 quốc gia. Các công ty lớn ở Việt Nam đều lạc quan về khả năng thu được lợi từ việc chuyển dịch sản xuất.
Surajit Rakshit, Giám đốc Toàn quốc Khối Giải pháp Thương mại Toàn cầu của HSBC Việt Nam, dự báo Việt Nam còn nhiều cơ hội trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. 10 tháng qua, tổng vốn FDI đăng ký gần 26 tỷ USD, tăng 14,7% so với cùng kỳ, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Vẫn còn những thách thức
Chiếm hơn 19% trong tổng vốn FDI, doanh nghiệp Trung Quốc đóng vai trò lớn trong chuyển dịch chuỗi cung ứng - đồng nghĩa mang đơn hàng thêm về Việt Nam. FDI Trung Quốc tăng mạnh từ 2,92 tỷ USD năm 2021 lên 4,47 tỷ USD năm 2023.
Trong 9 tháng, nước này cũng là đối tác dẫn đầu về số dự án và đứng thứ 2 về vốn rót. Dẫu vậy, còn vài bài toán đặt ra, bao gồm nâng cao năng lực doanh nghiệp nội địa và vấn đề lẩn tránh xuất xứ.
Ngành gỗ nội thất là ví dụ. Ngành này có biên lợi nhuận giảm dần nhưng vẫn thu hút doanh nghiệp ngoại. Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó chủ tịch Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP HCM (Hawa), nói đơn hàng đã dịch chuyển sang Việt Nam từ 2018. Tuy nhiên, bức tranh ai hưởng lợi, cạnh tranh giữa nội - ngoại còn khó đoán định.
"Để giành cơ hội chuyển dịch đơn hàng, doanh nghiệp nội địa phải có tiềm lực từ công nghệ, nhà xưởng, lao động và vốn", ông chỉ ra. Trong khi đó, FDI Trung Quốc có năng lực quản trị chuỗi cung ứng tốt hơn. Khi sang đây, họ di dời cả chuỗi cung ứng nguyên vật liệu sang, dùng hệ thống logistics đang vận hành.
Khi chuyển chuỗi cung ứng đến Việt Nam, các công ty nước này đã có đầu ra tại Mỹ, sử dụng chuỗi cung ứng riêng hoặc thậm chí là tìm được đầu vào tốt ngay tại Việt Nam. "Đó là những điểm hay mà mình cần tìm hiểu, học hỏi", ông Phương nêu. Hiện Mỹ là thị trường nhập đồ gỗ nội thất lớn nhất của Việt Nam.
Xuất nhập khẩu hàng hoá tại cảng Tân Vũ - Hải Phòng tháng 7/2023. Ảnh: Giang Huy
Lẩn tránh xuất xứ cũng cần lưu ý. Theo ông Frederic Neumann, Kinh tế trưởng Khối Nghiên cứu kinh tế châu Á - Thái Bình Dương Ngân hàng HSBC, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ dự báo vẫn thuận lợi bất kể tổng thống tiếp theo là ai. "Tuy nhiên, rủi ro nhỏ là nếu Việt Nam bị coi là cửa ngõ để hàng hóa các nước (trong đó có Trung Quốc) vào Mỹ, chính quyền Mỹ có thể cố gắng ngăn chặn lỗ hổng này và áp thuế lên hàng từ Việt Nam", ông nhận định.
Mặt hàng thiết bị điện mặt trời là ví dụ. Năm ngoái, Washington áp thuế lên các sản phẩm năng lượng mặt trời nhập từ Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Campuchia và tiếp tục nhận được khiếu nại từ các nhà sản xuất trong nước.
Reuters cho rằng đây là kết quả của việc một số nhà sản xuất thiết bị điện mặt trời Trung Quốc bị Mỹ áp thuế tổng cộng đến 300% chọn cách chuyển dịch sản xuất đến Đông nam Á. Cuộc rượt đuổi "mèo vờn chuột" vẫn đang tiếp tục.
Viễn Thông
