Thông tin trên được bà Trịnh Thị Thu Hiền chia sẻ tại Diễn đàn kinh tế Economic Insights 2025 do Ngân hàng TMCP Quân đội (MB) tổ chức, sáng 7/11, tại Hà Nội. Sự kiện có sự tham gia của các chuyên gia kinh tế, đại diện các bộ, ban, ngành và hơn 400 doanh nghiệp xuất nhập khẩu.
Tại diễn đàn, nhiều doanh nghiệp bày tỏ sự quan tâm đến tiến trình đàm phán thuế quan Việt - Mỹ và khả năng mở rộng tiếp cận thị trường trong thời gian tới. Bà Hiền cho biết Việt Nam và Mỹ đã công bố tuyên bố chung về Hiệp định thương mại đối ứng, đồng thời đang chuẩn bị bước vào các phiên trao đổi kỹ hơn để cụ thể hóa lộ trình ưu đãi cho từng nhóm ngành.
Các chuyên gia tham gia thảo luận trong Diễn đàn Kinh tế MB Economic Insights 2025. Ảnh: Hải Long
Tuy vậy, bà nhấn mạnh doanh nghiệp không nên chỉ tập trung vào con số thuế suất, bởi điều kiện tiên quyết để được hưởng ưu đãi vẫn là khả năng đáp ứng quy tắc xuất xứ. "Thuế có giảm về 0% nhưng hàng hóa không chứng minh được xuất xứ đúng theo tiêu chí của từng thị trường thì doanh nghiệp vẫn không được hưởng", bà Hiền nhấn mạnh.
Theo đại diện Bộ Công Thương, quy tắc xuất xứ trong các hiệp định thương mại có nhiều điểm chung nhưng sự khác biệt giữa ngành hàng và thị trường là rất lớn. Sự phức tạp càng thể hiện rõ khi cùng một sản phẩm nhưng tiêu chí xuất xứ khác nhau theo từng thị trường: xuất khẩu dệt may sang EU áp dụng quy tắc "từ vải trở đi", còn CPTPP lại yêu cầu "từ sợi trở đi". Với nông sản cơ bản như trái cây, rau củ, vật nuôi, hàng hóa phải đáp ứng xuất xứ thuần túy; trong khi nông sản chế biến hay hàng công nghiệp được xác định xuất xứ dựa trên mức độ "chuyển đổi cơ bản".
Bà Trịnh Thị Thu Hiền, Phó Cục trưởng Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương). Ảnh: Hải Long
Không chỉ vậy, thị trường Mỹ đang tăng cường các biện pháp chống gian lận xuất xứ. Nếu doanh nghiệp không bảo đảm minh bạch chuỗi cung ứng, rủi ro bị áp thuế phòng vệ hoặc loại khỏi ưu đãi là rất lớn.
"Những yêu cầu này, đòi hỏi doanh nghiệp phải chuẩn bị từ sớm, thay đổi quy trình sản xuất và minh bạch thông tin, chuẩn bị hồ sơ xuất sứ đầy đủ, nếu muốn tận dụng ưu đãi thuế tại Mỹ hay các thị trường nước ngoài", bà Hiền cho biết.
Trước bối cảnh tiêu chuẩn xuất xứ và yêu cầu thị trường thay đổi nhanh chóng, ông Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Nghiên cứu, Đại học VinUni cho rằng doanh nghiệp Việt cần củng cố nền tảng nội tại, thay đổi nhanh hơn, minh bạch hơn và chuyên nghiệp hơn để nâng cao sức cạnh tranh quốc tế.
Ông Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Nghiên cứu, Đại học VinUni. Ảnh: Hải Long
Theo ông Tú Anh, có bốn ưu tiên doanh nghiệp cần tập trung. Thứ nhất, đẩy mạnh chuyển đổi số và hiện đại hóa quản trị, giúp doanh nghiệp ra quyết định nhanh, chính xác và đáp ứng tốt hơn yêu cầu truy xuất nguồn gốc, chứng minh xuất xứ. Thứ hai, minh bạch tài chính để tăng khả năng tiếp cận vốn, bởi "muốn ngân hàng tin, hồ sơ phải rõ ràng ngay từ lần đầu nhìn vào".
Thứ ba, mở rộng quy mô và tăng kết nối trong chuỗi giá trị, vì doanh nghiệp nhỏ lẻ nếu đứng ngoài các mạng lưới sản xuất, xuất khẩu lớn sẽ khó đạt chuẩn xuất xứ. Thứ tư, chuyên nghiệp hóa hoạt động, đặc biệt với các nghiệp vụ rủi ro như tỷ giá hay thanh toán quốc tế, nên được thực hiện qua các tổ chức chuyên nghiệp thay vì chỉ dựa vào kinh nghiệm nội bộ.
"Cuộc chơi mới sẽ loại bỏ cách làm cũ. Doanh nghiệp phải nâng chuẩn nhanh nếu không muốn bị tụt lại", ông nhấn mạnh.
Từ góc nhìn của tổ chức tín dụng, ông Phạm Như Ánh, Tổng giám đốc MB, cho biết ngân hàng đang phát triển các gói giải pháp chuyên biệt để đồng hành cùng doanh nghiệp xuất nhập khẩu, nhóm chịu tác động trực tiếp từ các thay đổi về thuế quan.
Ông Phạm Như Ánh, Tổng giám đốc MB phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Hải Long
Với doanh nghiệp có doanh số xuất nhập khẩu trên 3 triệu USD, MB áp dụng chính sách giảm 10% yêu cầu tài sản bảo đảm so với thông thường. Đồng thời, ngân hàng đẩy mạnh nền tảng số Biz MB, cho phép doanh nghiệp thực hiện toàn bộ giao dịch tài chính: từ mua bán ngoại tệ, mở LC, làm TTR đến thanh toán quốc tế và giải ngân... trên một hệ thống tập trung.
"Ngày 5/12, chúng tôi sẽ ra mắt phiên bản Biz 2.0, đáp ứng toàn bộ nhu cầu tài chính end-to-end của doanh nghiệp xuất nhập khẩu, đồng thời tích hợp công nghệ mới để rút ngắn thời gian xử lý giao dịch", ông Ánh cho biết.
Theo bà Trịnh Thị Thu Hiền, sự chủ động từ phía doanh nghiệp kết hợp với các giải pháp tài chính, công nghệ từ ngân hàng sẽ là nền tảng quan trọng giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt.
"Thuế 0%, 10% hay 50% cũng chỉ là con số nằm trên giấy nếu hàng hóa không đạt chuẩn xuất xứ. Ngược lại, nếu đáp ứng tốt, doanh nghiệp có thể tận dụng ưu đãi không chỉ ở Mỹ mà còn ở tất cả thị trường", bà Hiền khẳng định.
Minh Ngọc
