Thị trường chứng khoán Mỹ tiếp tục lao dốc ngày thứ hai liên tiếp. Chốt phiên 11/3, S&P 500 giảm 0,8%. Cả 11 ngành thuộc chỉ số này đều chìm trong sắc đỏ. Công nghiệp, hàng tiêu dùng thiết yếu và chăm sóc sức khỏe dẫn đầu đà giảm. Cổ phiếu công nghệ lớn cũng chịu áp lực bán mạnh. Tính từ đỉnh gần nhất, S&P 500 đã giảm 10%, bốc hơi 4.000 tỷ USD.
Dow Jones và Nasdaq cũng giảm lần lượt 1,14% và 0,2%. Chỉ số biến động của Phố Wall – VIX, hay còn gọi là "chỉ số sợ hãi", tăng vọt 20%, lên mức 27,92. Angus Coote, Nhà sáng lập Jamieson Coote nói thị trường đang "hoảng loạn".
Prashanth Tapse, Phó Chủ tịch cấp cao phụ trách nghiên cứu tại Mehta Equities, nhận định chứng khoán Mỹ đang trải qua khởi đầu tệ nhất cho một nhiệm kỳ tổng thống kể từ năm 2009. "Các chính sách thương mại khó đoán và nỗi lo suy thoái đang làm gia tăng tâm lý bất ổn, dẫn đến làn sóng bán tháo hoảng loạn", ông nói.
Những gì đang diễn ra trái ngược với nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump. Khi ấy, S&P 500 liên tiếp đi lên trong 40 ngày đầu. Nhưng hiện tại, chỉ số này đã giảm mạnh 2 tuần qua, theo thống kê của hãng dữ liệu FactSet.
Các nhà giao dịch làm việc trên sàn giao dịch chứng khoán New York hôm 11/3. Ảnh: AFP
Nguồn cơn làn sóng bán tháo tuần trước đến nay là sự thờ ơ của ông Trump với Phố Wall. Trên CNBC, Robert Subbaraman, Trưởng bộ phận Nghiên cứu Kinh tế Toàn cầu tại Nomura nói ưu tiên của Tổng thống Trump đã chuyển từ Wall Street sang Main Street – đại diện cho nền kinh tế thực. Điều này đồng nghĩa với việc các chính sách của ông ấy có thể không còn tập trung vào hiệu suất của thị trường chứng khoán như nhiệm kỳ đầu.
Theo giới phân tích, sự thờ ơ thể hiện thông qua các chính sách điều hành và bình luận gần đây. Chúng tạo nên 3 bất ổn tâm lý cơ bản: bất ngờ trước những hành động, nỗi lo suy thoái và không thể dự đoán vì hỗn loạn.
WSJ chỉ ra rằng, Tổng thống Trump tiếp quản một nền kinh tế đang tăng trưởng ổn định và chứng khoán đạt đỉnh, nhưng cũng tiềm ẩn những rủi ro từ bất động sản đình trệ và thị trường lao động chững lại. Nhà đầu tư bỏ qua những điểm yếu đó và bước vào 2025 với kỳ vọng chính quyền mới tập trung thúc đẩy tăng trưởng.
Đó là lý do chứng khoán đã tăng vọt sau chiến thắng của ông Trump vào tháng 11, khi giới đầu tư mong đợi "liều thuốc kích thích" gồm cắt giảm thuế và nới lỏng quy định - tương tự những gì ông đã thực hiện trong năm đầu tiên nhiệm kỳ trước.
Nhưng chính quyền Trump đã khiến Phố Wall bất ngờ khi đồng thời tung ra hai động thái: cắt giảm mạnh lực lượng lao động hành chính liên bang; đe dọa hoặc đã bắt đầu áp thuế cao với các đối tác thương mại lớn nhất.
"Trước đây, mọi người chỉ nhìn thấy mặt tích cực trong những gì ông Trump hứa hẹn sẽ làm. Nhưng giờ điều đó đã tan biến và chúng ta quay lại với nỗi lo suy thoái," Dario Perkins, nhà kinh tế tại GlobalData TS Lombard nói.
Đầu tuần, JPMorgan Chase nâng rủi ro suy thoái của Mỹ lên 40% từ mức 30%, do "các chính sách cực đoan" của chính quyền Trump. Goldman Sachs cũng hạ dự báo tăng trưởng 2025 từ 2,4% xuống 1,7%. Ngân hàng này vốn luôn dự báo tăng trưởng cao hơn trung bình của Phố Wall những năm gần đây, nhưng nay lại bi quan hơn giới tài chính tại New York.
Trước những lo ngại ngày càng lớn về suy thoái, một phóng viên đã trực tiếp hỏi Tổng thống Trump về khả năng này. Trong cuộc phỏng vấn với Fox News cuối tuần qua, ông thừa nhận nền kinh tế Mỹ đang trải qua "giai đoạn chuyển đổi".
"Việc tôi cần làm là xây dựng một quốc gia vững mạnh. Bạn không thể chỉ chăm chăm theo dõi thị trường chứng khoán. Nếu nhìn vào Trung Quốc, họ có tầm nhìn 100 năm", ông tuyên bố.
Theo Angus Coote tại Jamieson Coote, việc ông Trump không bác bỏ khả năng suy thoái rất đáng chú ý và khiến thị trường vốn mong manh càng bất ổn. "Tôi nghĩ trong suy nghĩ của ông ấy, Mỹ cần chấp nhận chịu tổn thất sớm để mọi thứ vận hành trơn tru hơn vào cuối nhiệm kỳ", ông nói trên ABC.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cũng nói với CNBC tuần trước rằng nền kinh tế có thể trải qua "giai đoạn giải độc" khi chính quyền cắt giảm chi tiêu liên bang. Nhưng diễn biến trên Phố Wall cho thấy giới đầu tư không tin vào việc đánh đổi.
"Nếu ông ấy (Trump) đang thực thi một kế hoạch đáng tin cậy với hy vọng chịu đau ngắn hạn để đổi lấy lợi ích dài hạn, thì thị trường chứng khoán sẽ tăng chứ không giảm", Jason Furman, nhà kinh tế học tại Harvard, cựu cố vấn của cựu Tổng thống Barack Obama lập luận trên Le Monde.
Theo Michael Strain, Giám đốc nghiên cứu chính sách kinh tế tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, chính quyền dường như đang thử nghiệm giới hạn chịu đựng của nền kinh tế trước các mức thuế tăng cao. "Và họ cũng chưa biết chính xác giới hạn đó nằm ở đâu", ông nói.
Các chuyên gia cho rằng thị trường chưa có niềm tin vào "thuốc đắng giã tật" vì cho rằng chính quyền đang gây bất ổn. Justin Wolfers, giáo sư kinh tế và chính sách công tại Đại học Michigan nói doanh nghiệp từng kỳ vọng một chính phủ thân thiện nhưng hiện tại là một chính phủ "thân hỗn loạn".
"Nếu ông Trump đang cố gắng làm hài lòng cộng đồng doanh nghiệp, phản ứng của thị trường tài chính là thước đo rõ nhất cho thấy liệu ông ấy có thành công hay không. Và lúc này, họ nghĩ rằng sự hỗn loạn chẳng mang lại lợi ích gì", Giáo sư Wolfers kết luận.
Oliver Brown, Kinh tế trưởng Pragmatic Policy Group nói nhiều lĩnh vực đang gặp khó vì tình trạng hỗn loạn. Các doanh nghiệp đang đối diện bất ổn lớn về nguồn cung từ Mexico, Canada, Trung Quốc và các nước khác. "Còn có sự không chắc chắn về sức mua, đặc biệt là khi tình trạng sa thải nhân sự ở Washington DC khiến ngày càng ít người nhận lương và chi tiêu tại các cửa hàng địa phương", ông nêu.
Các lãnh đạo doanh nghiệp cho biết họ sẽ cảm thấy dễ chấp nhận hơn với mức thuế cao nếu được đảm bảo về tính nhất quán trong kế hoạch dài hạn của chính quyền. Nhưng vấn đề là họ không biết được nó sẽ biến động ra sao.
"Lập luận ở đây khá đơn giản: Nếu bạn nói chuyện với bất kỳ CEO nào lúc này, họ đều không biết môi trường kinh doanh sẽ ra sao trong 6 tháng, 1 năm, 2 năm hoặc 3 năm tới. Với tình hình như vậy, có lý do khá thuyết phục để không đầu tư vào hiện tại", Giáo sư Wolfers nói thêm.
Biến động theo ngày của chỉ số S&P 500 trong nhiệm kỳ đầu (xanh) và nhiệm kỳ hiện tại (cam) của ông Trump. Đồ thị:FactSet/WSJ.
Các nhà phân tích cho biết hai tuần qua đã giúp Phố Wall điều chỉnh lại kỳ vọng khi ông Trump tỏ rõ rằng không có ý định thay đổi chính sách ngay cả khi thị trường chứng khoán sụt giảm. "Tất cả những hành động đều cho thấy ông Trump không nói suông. Với thuế quan, ông ấy tin vào điều đó một cách mãnh liệt," Andy Laperriere, Trưởng bộ phận nghiên cứu chính sách Mỹ tại Piper Sandler nhận xét.
Robert Subbaraman tại Nomura dự báo nền kinh tế Mỹ và chính sách thương mại "Nước Mỹ trên hết" sẽ là hai yếu tố chính chi phối Phố Wall trong thời gian tới. Ông cho biết nhiều nhà đầu tư kỳ vọng vào cái gọi là "Trump put", tức là nếu thị trường chứng khoán điều chỉnh đến mức độ nhất định, ông Trump sẽ đảo ngược chính sách và tập trung hỗ trợ nền kinh tế Mỹ.
Nhưng khi Nomura phân tích nhiệm kỳ đầu, họ nhận thấy rằng "Trump put" cũng chưa từng xảy ra. "Trái ngược với suy nghĩ của nhiều người, mỗi khi ông ấy tăng thuế với Trung Quốc, thị trường chứng khoán đều sụt giảm, nhưng Trump vẫn tiếp tục đẩy mạnh chính sách thuế quan", ông kết luận.
Vì vậy, với nhiệm kỳ này, Subbaraman nói "không hoàn toàn tin" Tổng thống Trump sẽ tập trung nhiều vào Phố Wall. Thậm chí, Andy Laperriere còn cảnh báo các chính sách có thể trở nên hỗn loạn hơn thay vì ôn hòa nếu tăng trưởng suy yếu. "Thay vì xem xét lại chương trình nghị sự khi kinh tế suy yếu, ông Trump nhiều khả năng sẽ theo đuổi các chính sách gây xáo trộn hơn nữa, chẳng hạn như gây áp lực mạnh hơn buộc Cục Dự trữ liên bang (Fed) cắt giảm lãi suất", ông dự báo.
Nhưng do thuế quan có khả năng đẩy giá cả tăng cao trong ngắn hạn, các quan chức tại Fed có thể sẽ phản ứng chậm hơn trong việc hạ lãi suất để hỗ trợ nền kinh tế so với năm ngoái, thời điểm lạm phát đang trên đà giảm. "Không có gì đảm bảo chính sách tiền tệ sẽ phản ứng đủ nhanh để ngăn chặn vòng lặp nguy hiểm này. Và đó chính là điều đáng lo ngại", Perkins kết luận.
Phiên An (tổng hợp)
