Dự án cải tạo vườn hoa Diên Hồng thuộc chương trình hợp tác giữa UBND quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) và cơ quan hỗ trợ hợp tác quốc tế vùng Paris tại Việt Nam. Công trình được cải tạo theo hướng tăng không gian xanh cho đô thị và kết nối các công trình kiến trúc nổi tiếng xung quanh. Đây là một trong số các dự án bảo tồn những nét văn hóa Pháp cổ tại Hà Nội.
Thông tin dự án:
- Tên dự án: Vườn Hoa Diên Hồng
- Tổng diện tích xây dựng: 4.500m2
- Công ty thiết kế: Văn phòng DE-SO Asia
- Chủ trì dự án: Olivier Souquet
- Cộng sự thiết kế: KTS Phạm Hoàng Nguyên; KTS.CQ Trần Thu Hà; KTS. Nguyễn Xuân Trang; Architect 3D visualisation
- Bản quyền hình ảnh: Giuseppe de Franscesco
- Năm hoàn thành dự án : 2023
Nét đặc thù khu phố Pháp
Khu phố cổ Hà Nội thời Pháp được nhận diện rõ nét trong thành phố nhờ những đặc điểm:
- Cấu trúc ô bàn cờ thống nhất và có tỷ lệ mặt cắt đường rộng mang lại cho nó một lợi ích chức năng nhất định.
- Giá trị di sản của khu phố Pháp được thể hiện qua sự tập trung và đặc thù kiến trúc của các công trình. Phần lớn chức năng các công trình được sử dụng dành cho chức năng cơ quan hành chính, khu thương mại dịch vụ và khu ở cao cấp của chính khách quốc tế và trong nước.
- Sự hiện diện của thiên nhiên thông qua những hàng cây cổ thụ trên khu vực quảng trường hay trong những không gian xanh… đem lại giá trị về sinh thái cho đô thị.
Thách thức bảo tồn di sản trong khu phố Pháp phụ thuộc vào khả năng duy trì và củng cố mạng lưới không gian xanh này, một yếu tố mang dấu ấn lịch sử quan trọng như dễ dàng nhận thấy của các đô thị cổ.
Ý tưởng sáng lập của các nhà quy hoạch người Pháp khi thiết kế khu phố này là thiết kế một thành phố vườn, mang đến một môi trường sống dễ chịu cho các kiều dân Pháp, có thể làm vơi bớt nỗi nhớ quê hương.
Ngày nay, những thách thức của hệ thống cây xanh đô thị không chỉ trong phạm vi tạo cảnh quan đô thị đơn thuần, chúng có khả năng chống chọi hiệu quả với những nguy cơ về môi trường mà thành phố Hà Nội đặc biệt đang phải đối mặt:
Vườn hoa Diên Hồng được cải tạo theo hướng tăng không gian xanh cho đô thị và kết nối các công trình kiến trúc nổi tiếng xung quanh
- Vấn đề mật độ đô thị đòi hỏi sự bù đắp về không gian xanh để đảm bảo cho thành phố đáng sống. Theo WHO, tỷ lệ tối thiểu không gian xanh bình quân đầu người cần đạt được là 10m2/người. Hà Nội có mật độ dân số là 28.000 người/km2 và tỷ lệ không gian xanh chỉ đạt 1m2/người.
- Giảm thiểu ô nhiễm nhờ sự hiện diện của không gian xanh (lọc bụi và hấp thụ carbon)
- Các hiện tượng đảo nhiệt đô thị tiếp tục trở nên tồi tệ hơn với tình trạng nóng lên toàn cầu. Qua quá trình lấp dần các ao hồ và thu hẹp các khu vườn hoa, Hà Nội không còn nhiều không gian điều hoà khí hậu trong khi nhiệt độ tiếp tục tăng (Các mức nhiệt độ kỷ lục liên tiếp gia tăng lên đến 43 độ tại Hà Nội trong các năm 2017 và 2019).
Giá trị đô thị của khu phố Pháp
Giá trị đô thị của khu phố Pháp nằm ở chất lượng của các không gian công cộng, sự đồng nhất tổng thể về cấu trúc đô thị trong khu nội đô
Giá trị kiến trúc của khu phố Pháp bắt nguồn từ nét đặc thù của di sản hỗn hợp, có sự kế thừa các hình thái được du nhập từ Pháp nhưng thường được xem xét điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh địa phương.
Di sản này bao gồm cả những công trình chủ đạo dành cho cơ quan hành chính, dinh thự cao cấp và các chức năng đô thị tiêu biểu khác, bên cạnh đó cũng có những công trình khiêm tốn hơn chủ yếu làm nhà ở cho các quan chức người Pháp hoặc công chức người Việt.
Xu hướng phát triển thương mại – dịch vụ quốc tế tập trung nhiều hơn ở khu phố Pháp nhờ vào vị trí trung tâm chiến lược, cấu trúc chức năng đô thị hoàn chỉnh và khả năng tiếp cận tốt. Mặt trái của sức hấp dẫn này là chức năng giao thông bằng xe máy và ô tô được ưu tiên hơn các chức năng đô thị khác.
Cho đến nay, tất cả các chức năng đô thị vẫn được thể hiện trong khu phố này: Nhà ở, các cơ quan hành chính, công trình công cộng và một số tuyến phố có vai trò thương mại lâu đời.
Sự đan xen hỗn hợp như vậy cũng là một trong những nét phong phú cần được củng cố. Việc quản lý giao thông và quy hoạch lại các không gian công cộng phải góp phần vào mục tiêu đó.
Không gian xanh được tăng cường, bố trí đan xen với khu vực đi bộ
Thách thức của không gian cộng cộng khu phố cổ
Sự khẳng định về chức năng đô thị nhấn mạnh qua chất lượng không gian công cộng càng trở nên đáng chú trọng và cần được quan tâm
Quận Hoàn Kiếm được biết đến như một quận trung tâm của khu phố nội đô lịch sử Hà Nội, đi cùng với thời gian là sự hiện diện về những địa điểm kiến trúc điển hình, không gian điểm nhấn mang theo giá trị không chỉ về mặt lịch sử, văn hoá mà mang tính biểu tượng và tinh thần của thành phố.
Không gian xanh được tăng cường, bố trí đan xen với khu vực đi bộ
Không gian cây xanh
Sự hiện diện của cây xanh với mật độ cao trong khu phố Pháp gắn liền với ý tưởng ban đầu quy hoạch thành phố vườn. Giá trị của các không gian xanh nội đô nằm ở mối quan hệ lịch sử gắn với kiến trúc kế thừa từ khu phố tây thời Pháp ở Hà Nội. Bên cạnh giá trị di sản cảnh quan, những không gian cây xanh này còn có giá trị môi trường ngày càng quan trọng
Đảm bảo tính bền vững của di sản cây xanh phong phú trong khu vực này của Hà Nội và tiếp tục phát triển là điều cần thiết để duy trì các chức năng sinh thái do cây xanh mang lại về lâu dài:
- Điều hòa nhiệt độ cho thành phố qua quá trình thu hẹp các đảo nhiệt, giảm ô nhiễm nội đô bằng cách hấp thụ carbon và hấp thụ các chất ô nhiễm…
- Điều tiết nước mưa và bảo vệ đất. Vai trò tác nhân chính trong cảnh quan và hỗ trợ đa dạng sinh học, tác động tạo sự thoải mái và nâng cao sức khỏe con người …
- Sự hiện diện của thiên nhiên trong thành phố cũng được người dân đánh giá cao nhờ mang lại lợi ích xã hội và môi trường sống phong phú, đặc biệt có giá trị trong một thành phố có mật độ dân cư đông đúc.
Xin nói thêm rằng tại Hà Nội, tỷ lệ không gian xanh bình quân đầu người chỉ đạt 1m2/người thay vì mức tối thiểu 10m2/người như khuyến nghị của WHO. Việc kêu gọi tăng cường các không gian cây xanh đem lại tiện ích điều hoà nhiệt độ và thu hẹp đảo nhiệt cho thành phố.
Hiệu ứng bóng râm kết hợp với hiệu ứng thoát hơi nước từ không gian cây xanh sẽ làm giảm nhiệt độ không khí của một con phố từ 10-15 độ so với không gian không bóng mát và bê tông hoá ở Hà Nội trong những ngày nắng nóng đỉnh điểm.
Những cụm cây bụi rậm rạp tạo nên lớp chắn mát mẻ được chú ý sắp xếp bên băng ghế công cộng trên quảng trường. Nó cũng sẽ là một thách thức củng cố vai trò của nước ở mọi dạng của nó: đài phun nước được cải tạo, mặt nước gương, vòi phun nước.
Sự hiện diện của cây xanh với mật độ cao trong khu phố Pháp giúp duy trì các chức năng sinh thái
Bản sắc thành phố vườn
Việc quảng bá và làm đẹp không gian công cộng quanh khu vực Nhà hát lớn ở Hà Nội nhằm nâng tầm khu phố lịch sử mang tính biểu tượng của Thủ đô.
Vườn hoa Diên Hồng mới được cải tạo trên hai nguyên tắc thiết kế trọng điểm:
- Giành lại sự ưu tiên cho người đi bộ trong khu vực di sản và làm giảm vai trò chủ đạo giao thông xe cơ giới như ô tô và xe máy.
- Củng cố và tăng cường sự hiện diện của không gian cây xanh để đáp ứng những thách thức về biến đổi khí hậu về sự nóng dần toàn cầu và ô nhiễm không khí mà thành phố Hà Nội ngày càng phải đối mặt.
Tăng cường thêm nhiều không gian thoải mái dành cho người đi bộ:
Các không gian công cộng khu vực Nhà hát lớn có xu hướng bị chiếm dụng bởi phương tiện di chuyển và bãi đỗ xe gây ra sự xuống cấp của không gian đô thị: suy giảm cảm quan về khu di sản biểu tượng của Hà Nội, suy giảm chất lượng môi trường, nhiệt độ không khí, biến mất các mục đích sử dụng khác của khu phố chỉ là giao thông đường bộ.
Nếu thiếu đi sự quyết tâm mạnh mẽ từ cơ quan chính quyền trong việc duy trì bảo vệ chất lượng không gian ở trung tâm thành phố, tình trạng này sẽ có xu hướng trở nên tồi tệ hơn.
Phân luồng cho các phương tiện giao thông giúp duy trì tất cả các mục đích sử dụng không gian công cộng để biến khu nội đô sống động, thương mại và hấp dẫn hơn. Sự xuất hiện của tàu điện ngầm ở trung tâm Hà Nội gần Hoàn Kiếm sẽ có ảnh hưởng mạnh mẽ đến khu vực quận và đòi hỏi phải xây dựng một kế hoạch dành cho người đi bộ thực sự dành riêng cho những người dùng trong tương lai sẽ đổ về trung tâm.
Sơ đồ vườn hoa Diên hồng và các khu vực xung quanh
Trung tâm lịch sử Hà Nội
Việc giành lại không gian công cộng ở trung tâm Hà Nội được chia thành nhiều hành động:
- Mở rộng vỉa hè đường phố khi quy mô hạ tầng cho phép, một số tuyến đường quá khổ cho phương tiện giao thông.
- Thay thế tuyến đường giao thông bằng con đường đi bộ trên tuyến phố và con ngõ.
- Chống lại sự ngăn cách không gian công cộng bằng việc tạo ra hàng rào chắn lối vào của cơ giới lên vỉa hè, chỉnh trang thay đổi tiện tích đô thị như chiếu sáng, băng ghế…
- Cung cấp tính liên tục của vật liệu lát nền và thiết bị đô thị. Đá granit xám, một vật liệu cao quý và trang nhã, sẽ được cắt thành những viên lát trên toàn bộ khu vực phố đi bộ, quảng trường hay vườn hoa.
- Tạo ra sự thoải mái khi băng qua đường bằng các dải phân cách cho người đi bộ , vỉa hè cũng được xử lý bằng lát đá tự nhiên.
- Thiết kế và nâng cấp hệ thống chiếu sáng
- Cung cấp biển báo dành riêng cho người đi bộ (chỉ đường và thời gian hành trình đến các quận khác nhau của trung tâm thành phố),
- Thiết lập và bảo vệ các khu vực râm mát nhờ tán cây xanh cổ thụ hoặc tùy trường hợp có thể bằng lưới che, mái hiên (quy hoạch mái hiên trên phố Tràng Tiền)
- Chỉnh trang mạng lưới các quảng trường công cộng hiện có bằng cách tăng cường hiệu ứng “đảo tươi mát” trong không gian đô thị.
- Việc phát huy giá trị các tầm nhìn dẫn hướng về các công trình di sản được nghiên cứu một cách có hệ thống trong các hạng mục quy hoạch và được nhấn mạnh qua hệ thống chiếu sáng
Không gian cây xanh được thiết kế nhất quán, tận dụng tối đa diện tích
Những cụm cây bụi rậm rạp tạo nên lớp chắn mát mẻ
Chiếu sáng đô thị
Nguyên tắc chiếu sáng làm nổi bật các công trình công cộng trọng điểm của quận và các trục đô thị di sản, tránh các hiệu ứng ánh sáng chói.
Hiệu ứng chiếu sáng nhấn mạnh các góc mặt đứng kiến trúc của các công trình di tích, sự quy hoạch có hệ thống về chiếu sáng giúp đồng bộ cấu trúc đô thị di sản. Mục tiêu là hướng quy hoạch thành phố Hà Nội, thông qua các không gian công cộng nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống, nổi bật bản sắc đô thị, gây được ấn tượng về khu phố cổ.
Thiết bị chiếu sáng được tạo thành từ một khung đèn cây trang trí có chức năng chiếu sáng các khu vực dành cho người đi bộ và tạo ra các đường sáng dẫn hướng, tạo ra các hiệu ứng phối cảnh.
Mục đích chiếu sáng không gian công cộng và giảm bớt độ sáng trên mặt đường giao thông.
Trên các điểm giao với vạch qua đường, lối đi bộ được tăng cường hệ thống chiếu sáng bằng cách lựa chọn độ LUX của đèn sáng. Ánh sáng của vườn hoa sẽ được chú trọng lựa chọn ánh sáng lạnh hơn so với chiếu sáng mặt đường để tạo ra độ tương phản và tạo tiêu điểm thị giác. Hệ thống chiếu sáng công viên mới cũng sẽ hoạt động hiệu quả và an toàn.
Buổi tối tại vườn hoa Diên Hồng
Dự án điển hình
Thêm nhiều không gian xanh hơn từ làn đường dành cho ô tô và hành lang bảo vệ cũng như đảm bảo an toàn cho khu nội tâm quảng trường của đài phun nước, giải phóng khu vườn khỏi mọi ô nhiễm thị giác: ô tô, xe máy, đồ vật, doanh trại…
Phát huy các hướng nhìn tới công trình di sản nhằm tăng sự kết nối vườn hoa với công trình bằng giảm tác động cản trở thị giác. Chọn vật liệu lát nền tiêu chuẩn bằng đá tự nhiên, trái ngược với không gian nhựa đường của làn đường giao thông.
Một góc tràn ngập ánh sáng và cây xanh tại vườn hoa Diên Hồng
Xem đầy đủ hình ảnh trong bài tại đây:
Biên tập: Phương Thảo
XEM THÊM:
- 5 dự án tái thiết công trình di sản ở Chile
- Duntax Office: Không gian làm việc xanh, hiện đại với ‘đường cong’ mềm mại | 6717 Studio
- Bến Tre Bungalow – không gian yên bình, mộc mạc bên sông | VTN Architects
- Urban Farming Office – Trang trại thẳng đứng giữa lòng đô thị | Võ Trọng Nghĩa Architects
- 11 dự án kiến trúc nổi bật của cố KTS Arata Isozaki
Bạn đã bao giờ muốn trồng cỏ ở khu vực cua xe ô tô vào nhà, nhưng bạn lại không Read more
Nara (奈良市, Nara-shi), là thủ phủ của tỉnh Nara, thuộc vùng Kansai, gần Kyoto. Theo thống kê năm 2003, thành Read more
Kiến trúc sư Koen Olthuis của Waterstudio.nl được Inhabitat đánh giá là kiến trúc sư ngoại lệ, người đi mở Read more
Mỗi đô thị lớn trên thế giới thường nổi tiếng với một dòng sông, và thước đo cho sự phát Read more
Quần thể khu nghỉ Vạn Lý Trường Thành (Commune by the Great Wall) là một dự án khác thường: một Read more
Trong lần đầu tiên đến thăm vị trí xây dựng công trình KTS. Shigeru Ban đã rất quan tâm đến Read more
