Theo NSƯT Sĩ Tiến, tuy bối cảnh của Quân khu Nam Đồng có độ lùi tới hơn 50 năm nhưng lại là câu chuyện rất gần với đối tượng mà Nhà hát Tuổi trẻ hướng đến là thanh thiếu niên. Cộng thêm sự yêu thích với tác phẩm, anh đã quyết định đưa Quân khu Nam Đồng lên sân khấu kịch. Phạm Ngọc Tiến được lựa chọn để chuyển thể vì theo NSƯT Sĩ Tiến, nhà văn này có nhiều sự tương đồng với tác phẩm: cũng sống trong thời kỳ đó, từng là người lính và có nhiều kinh nghiệm trong việc viết thoại.
Tác phẩm Quân khu Nam Đồng nổi tiếng thế nào?
Đó là câu chuyện về một khu tập thể gia binh, nơi có những thanh thiếu niên ở lứa tuỏi 15-17, con của quân nhân mà phần lớn có bố đang ở mặt trận. Ở độ tuổi mới lớn, họ có nhiều mong muốn, khát khao, hoài bão nhưng cũng nhiều trò nghịch ngợm, quậy phá, là minh chứng cho một giai đoạn nhiều biến động của chiến tranh và thời bao cấp.
Khu tập thể Nam Đồng – không chỉ là nơi ở của những gia đình quân nhân, mà còn là cái nôi tôi luyện một thế hệ lớn lên giữa khắc nghiệt, mất mát và lý tưởng. Họ sống trong những căn phòng nhỏ chật hẹp, nhưng trái tim thì rộng lớn, mang theo tinh thần thép và lòng kiêu hãnh của những người lính.
Tình bạn, tình yêu, danh dự và cả những bi kịch không thể tránh khỏi – tất cả đan xen trong những tháng năm sôi nổi. Có người trưởng thành để tiếp nối con đường cha anh, có người rẽ lối đầy chông gai, nhưng họ đều mang trong mình dấu ấn của một thời đại không thể lãng quên.
Sống trong bối cảnh đặc biệt ấy, họ phải tự lớn lên nên không tránh khỏi sự thiếu hụt. Lần đầu tiên trong văn học nước nhà hình ảnh "con của lính" không hiện lên qua lăng kính "tô hồng", "lý tưởng hoá". Vốn là nhân chứng của quân khu Nam Đồng (nhà văn Bình Ca sinh ra trong một gia đình có bố là nhà văn quân đội Trần Hữu Mai), tác giả đã "không vì cảm tình vốn có, nên có với các ông bố quân nhân mà biến những 'đứa con của lính' thành những hình tượng toàn mỹ".
Qua những trò nghịch ngợm, quậy phá của đám trẻ, nhà văn đã hé mở hệ quả của một giai đoạn lịch sử khi "các ông bố quân nhân biền biệt chiến trường xa và các bà mẹ phải thức khuya dậy sớm để theo kịp nhịp sống thời bao cấp, để mặc chúng lớn lên bằng cách tự giáo dục".
Quân khu Nam Đồng từng tạo nên cơn sốt với bạn đọc.
Khi dựng, những câu chuyện nghịch ngợm, sinh động của lứa "trẻ trâu" được NSƯT Sĩ Tiến thổi thêm màu sắc hài hước. Chẳng hạn như chuyện, là con của cán bộ từ trung đến cao cấp của quân đội nhưng họ lại bị rơi vào tình huống bị bắt nạt từ các nhóm du thủ du thực. Rồi đến một ngày họ "vùng lên" vì không chịu được suy nghĩ là con nhà lính mà bị bắt nạt, bị trấn lột. Họ nghĩ ra các "kế sách" để đáp trả như mặc quần áo bộ đội đến trường thì lập tức các nhóm không dám bắt nạt nữa…
"Nếu đọc tác phẩm sẽ thấy nhà văn Bình Ca viết những chi tiết này rất buồn cười, vừa bi vừa hài nên ngay từ khi ra đời, tác phẩm đã tạo nên một hiện tượng với người đọc. Sách liên tục được tái bản với số lượng in lên đến vài chục nghìn bản", NSƯT Sĩ Tiến nói.
"Làm sao ra được khí thế của thời ấy, những mong muốn, khát vọng và tuổi trẻ thời ấy nhưng cũng không được quá xa lạ với thời nay", NSƯT Sĩ Tiến chia sẻ.
Tuy nhiên về sau, những cuộc trả thù trở nên phức tạp, thậm chí bị biến tướng, khiến không ít người nhìn nhận "con nhà lính mà đi đánh nhau", rồi học kém, bị bắt là điều rất khó chấp nhận. Nhưng cái hay của truyện là nhân vật lớn lên qua các trải nghiệm, để trưởng thành và sâu sắc hơn.
Họ có sự "yên hùng" vì là con nhà binh nhưng cũng có phẩm chất vì là con nhà binh. Nó lặng lẽ điều chỉnh cách sống, cách nghĩ trong quá trình hình thành nhân cách của lớp người trẻ này. Nhà văn Phạm Ngọc Tiến đã chọn cái kết cho câu chuyện là các nhân vật đều lên đường nhập ngũ, nối tiếp truyền thống quân nhân cống hiến và hi sinh vì Tổ quốc.
Nhiều thách thức và áp lực
Hỏi NSƯT Sĩ Tiến có sợ bị so sánh với bản gốc, anh cho biết đó là chuyện đương nhiên với một tác phẩm chuyển thể nên không quá e ngại.
"Thách thức nằm ở chỗ, tác phẩm diễn ra vào khoảng thời gian từ năm 1971 đến 1975, tính đến nay cũng hơn 50 năm trong khi các nghệ sĩ tuổi đời còn khá trẻ. Câu chuyện có rất nhiều lớp lang, nhiều nhân vật nên để cô đọng trong 2 tiếng đồng hồ là một bài toán khó. Chúng tôi không ôm đồm hết tác phẩm mà chỉ chọn một lát cắt. Làm sao ra được khí thế của thời ấy, những mong muốn, khát vọng và tuổi trẻ thời ấy nhưng cũng không được quá xa lạ với thời nay", NSƯT Sĩ Tiến chia sẻ.
Diễn viên Thanh Sơn sẽ đảm nhiệm nam chính trong Quân khu Nam Đồng.
Ngoài ra, sự nổi tiếng của tác phẩm văn học cũng là một áp lực. Vì thế, trước khi dàn dựng, giám đốc nhà hát đã dành thời gian để phân tích tác phẩm cho diễn viên. Hai nam chính được giao cho Thanh Sơn (vai Hoà) và Anh Tú (vai Việt). Nữ chính do diễn viên Huyền Trang đảm nhiệm nhân vật Mai Hương. Vở diễn dự kiến công diễn vào dịp 20/11.
"Quân khu Nam Đồng rất khó chuyển thể. Khó không phải ở kinh nghiệm hay kỹ thuật mà đó là câu chuyện dàn trải của cả một thế hệ với rất nhiều nhân vật nhưng không có nhân vật chính. Và đặc biệt là không có xung đột phản diện. Trong khi đó kịch đòi hỏi phải có xung đột, mâu thuẫn, có cao trào, có xấu - tốt rõ ràng. Tôi phải lược trong mấy trăm trang sách đó để ra một kịch bản trong tầm 2 tiếng đồng hồ. Nhiều chi tiết rất hay của tiểu thuyết không thể đưa lên kịch mà chỉ chọn một lát cắt của câu chuyện để phát triển. Kịch bản được sử dụng 60-70% là thành công rồi".
Nhà văn Phạm Ngọc Tiến
Nhà văn Phạm Ngọc Tiến đưa 'Quân khu Nam Đồng' lần đầu lên sân khấu kịchGĐXH - "Quân khu Nam Đồng rất khó chuyển thể. Khó không phải ở kinh nghiệm hay kỹ thuật mà đó là câu chuyện dàn trải của cả một thế hệ với rất nhiều nhân vật nhưng không có nhân vật chính", nhà văn Phạm Ngọc Tiến nói về thách thức khi đưa tác phẩm nổi tiếng này lên sân khấu kịch.
