Trong văn hóa phương Đông, sự thay đổi của năm âm lịch không chỉ đơn thuần là sự chuyển đổi thời gian mà còn chứa đựng nhiều phong tục tập quán dân gian phong phú. Năm 2025 là một năm đặc biệt – năm Nhị Xuân, tức là một năm có hai tiết Lập xuân. Hiện tượng năm đặc biệt này trong dân gian lưu truyền nhiều câu nói và phong tục, trong đó “Một năm hai xuân, 4 người nên né xuân” là một câu nói khá nổi bật.
Nguồn gốc của năm Nhị Xuân có gì đặc biệt?
Trong năm Nhị Xuân, dân gian có tục "né xuân". Thời gian né xuân thường là khoảng thời gian trước và sau khi giao tiết Lập xuân, thường là khoảng một canh, tức là hai tiếng. Trong khoảng thời gian này, những người cần "né xuân" nên cố gắng ở trong không gian yên tĩnh, một mình, tránh sự quấy rầy từ bên ngoài. Trong thời gian "né xuân", cũng không nên tham gia các hoạt động ngoài trời, tốt nhất là không nên tham gia các buổi tụ tập xã giao hoặc các hoạt động ồn ào.
Sự xuất hiện của năm Nhị Xuân có liên quan mật thiết đến sự khác biệt giữa âm lịch và dương lịch. Dương lịch, tức là công lịch, được xây dựng dựa trên chu kỳ quay của Trái Đất quanh Mặt Trời, một năm khoảng 365 ngày. Âm lịch là một loại lịch âm dương, nó vừa tính đến chu kỳ thay đổi tròn khuyết của Mặt Trăng, vừa kết hợp với chu kỳ quay của Trái Đất quanh Mặt Trời. Một tháng âm lịch được xác định dựa trên chu kỳ tròn khuyết của Mặt Trăng, tháng đủ 30 ngày, tháng thiếu 29 ngày, vì vậy, một năm âm lịch thường có 354 hoặc 355 ngày, ngắn hơn khoảng 11 ngày so với một năm dương lịch.
Để bù đắp chênh lệch thời gian giữa âm lịch và dương lịch, làm cho mùa trong âm lịch tương ứng với khí hậu, người xưa đã đặt ra tháng nhuận. Cứ sau vài năm lại thêm một tháng nhuận, làm cho độ dài của năm âm lịch dần dần gần bằng độ dài của năm dương lịch. Trong năm có tháng nhuận, có khả năng xuất hiện năm Nhị Xuân. Ví dụ, năm 2025 âm lịch Ất Tỵ có tháng Sáu nhuận, năm này có hai tiết Lập xuân, lần lượt vào đầu năm và cuối năm. Thời gian Lập xuân năm 2025 là mùng 6 tháng Giêng, đến ngày 17 tháng 12 âm lịch cũng là tiết Lập xuân.
Xét từ góc độ tâm lý học văn hóa, phong tục "né xuân" phản ánh tâm lý kính sợ của con người khi đối mặt với các hiện tượng tự nhiên phức tạp. Thời cổ đại, con người nhận thức về quy luật tự nhiên còn hạn chế, khi đối mặt với một số hiện tượng năm đặc biệt như năm Nhị Xuân, thường gán cho nó màu sắc thần bí và ứng phó bằng một loạt phong tục để tìm kiếm sự an ủi về mặt tâm lý.
Tại sao người ta "né xuân" trong năm Nhị Xuân?
Trong quan niệm dân gian, "né xuân" là một phong tục có lịch sử lâu đời, nhằm tránh những điều không may có thể xảy ra vào tiết Lập xuân. Người xưa quan niệm, Lập xuân là khởi đầu của một năm, được coi là điểm bắt đầu của một khí tượng mới, cũng là thời điểm chuyển giao giữa dương khí tăng lên và âm khí giảm xuống trong tự nhiên. Vào thời khắc quan trọng này, người ta cho rằng một số người dễ bị ảnh hưởng bởi trường khí bên ngoài. Phong tục "né xuân" thực chất là một cách điều chỉnh tâm lý và lối sống, bằng cách tránh thực hiện một số hoạt động trong tiết lập xuân để đạt được mục đích bình an, thuận lợi.
4 con giáp nên "né xuân" trong năm Ất Tỵ 2025
1. Tuổi bản mệnh - tuổi Tỵ:
Năm bản mệnh luôn được coi là năm đặc biệt trong dân gian. Năm bản mệnh là năm Trị Thái Tuế (Trực Thái Tuế), người xưa cho rằng con giáp của một người trùng với Thái Tuế lưu niên được coi là một biểu hiện của phạm Thái Tuế. Dưới sự thay đổi khí trường đặc biệt của năm Nhị Xuân, ảnh hưởng này có thể bị phóng đại. Do đó, những người tuổi bản mệnh được cho là cần phải "né xuân". Ví dụ, người tuổi Tỵ trong năm 2025 Ất Tỵ là năm bản mệnh, họ cần hết sức thận trọng trong tiết Lập xuân và tuân theo phong tục "né xuân".
2. Hình Thái Tuế - tuổi Dần:
Trong mười hai địa chi tồn tại quan hệ tương hình, ví dụ như Tý Mão tương hình, Dần Tỵ Thân tam hình. Khi con giáp của một người có quan hệ tương hình với Thái Tuế lưu niên thì được gọi là Hình Thái Tuế. Năm 2025, tuổi Dần không chỉ là Hình Thái Tuế mà còn là Hại Thái Tuế. Trong khoảng thời gian đặc biệt của năm Nhị Xuân, họ cũng cần phải "né xuân".
3. Xung Thái Tuế - tuổi Hợi:
Trong học thuyết ngũ hành, tương xung được coi là một loại xung đột trường khí khá mạnh. Xung Thái Tuế có nghĩa là con giáp xung khắc với Thái Tuế lưu niên. Trong môi trường khí trường phức tạp của năm Nhị Xuân, những người Xung Thái Tuế cũng cần phải né xuân. Chẳng hạn như người tuổi Hợi trong năm 2025 Xung Thái Tuế, họ thuộc nhóm người cần "né xuân".
4. Phá Thái Tuế - tuổi Thân:
Phá Thái Tuế nghĩa là con giáp xung khắc, không hợp với Thái Tuế lưu niên. Trong thời điểm chuyển đổi năng lượng của năm Nhị Xuân, người tuổi Thân trong năm 2025 Phá Thái Tuế, họ cũng nằm trong số 4 người cần "né xuân".
Năm Nhị Xuân là một hiện tượng năm đặc biệt trong văn hóa phương Đông, không chỉ mang nhiều tục dân gian phong phú mà còn nhắc nhở chúng ta phải giữ lòng tôn trọng khi đối mặt với mọi chi tiết trong cuộc sống. Tuy nhiên, chúng ta cũng nên nhận thức rằng “né xuân” chỉ là một phong tục truyền thống, không thể quyết định hoàn toàn tương lai của một người, chúng ta nhất định phải nhìn nhận một cách lý trí và khoa học.
Khi đối mặt với những thử thách và khó khăn trong cuộc sống, chúng ta cần giữ thái độ tích cực, dũng cảm vượt qua khó khăn thì mới có thể tạo ra một tương lai tươi đẹp hơn.
(Thông tin mang tính chiêm nghiệm)
