Trong thế giới ẩm thực bao la, có những món ăn yêu ngay từ cái nhìn đầu tiên bởi vẻ ngoài lung linh, mỹ miều. Nhưng cũng có những thức quà "nhìn mặt mà bắt hình dong" là sai lầm to lớn. Có một loại bánh đặc sản nức tiếng ở Trung Quốc, vùng Đam Châu (Hải Nam) và Hợp Phố (Quảng Tây) khiến thực khách phương xa vừa nghe tên đã muốn "bỏ của chạy lấy người": Bánh dây phân gà (kê thỉ đằng). Thế nhưng, nghịch lý thay, ai đã một lần can đảm nếm thử thứ bánh đen huyền bí ấy đều phải gật gù thừa nhận rằng: Đây chính là tuyệt phẩm bị cái tên làm cho mang tiếng oan uổng nhất!
Cú lừa ngoạn mục từ cái tên "nặng mùi" đến hương vị thanh tao
Nếu có dịp ghé thăm vùng đất Đam Châu, Hải Nam hay dạo bước sang Hợp Phố, Quảng Tây vào những ngày tháng 3 Âm lịch, bạn sẽ thấy không khí lễ hội ngập tràn với những mâm cỗ đầy màu sắc. Bên cạnh xôi ngũ sắc rực rỡ, người dân nơi đây còn tự hào giới thiệu một món ăn có cái tên khiến du khách phải "đứng hình" vài giây: Kê thỉ đằng, dịch nôm na là "dây phân gà". Sở dĩ có cái tên tượng hình đầy thách thức này là bởi nguyên liệu chính làm bánh là một loại lá dây leo, khi vò nát thường toả ra một mùi hăng hắc đặc trưng hơi khó ngửi, tựa như mùi... phân gà.
Nghe đến đây, hẳn nhiều người sẽ lắc đầu nguầy nguậy. Nhưng khoan đã, đừng để định kiến đánh lừa vị giác của bạn. Kỳ diệu thay, khi loại lá này (ở ta gọi là lá mơ) được xay nhuyễn, hòa quyện cùng bột nếp và nấu chín, cái mùi hăng hắc ban đầu bỗng biến mất hoàn toàn, thay vào đó là một mùi thơm thảo mộc dịu nhẹ, thanh mát như hương đồng gió nội, quyến rũ đến lạ lùng. Đó là một cú "lột xác" ngoạn mục mà chỉ những ai đủ dũng cảm cầm thìa lên nếm thử mới thấu hiểu được.
Hành trình từ cối đá thô sơ đến bát chè giải nhiệt trứ danh
Quy trình để làm ra một bát chè kê thỉ đằng chuẩn vị cũng lắm công phu, chứa đựng cả sự tỉ mỉ và tâm tình của người làm bánh. Ngày xưa khi chưa có máy móc hiện đại, người dân vùng Hợp Phố thường phải dùng cối đá nặng trịch để giã lá. Lá kê thỉ đằng tươi hái về, rửa sạch, đem giã nhuyễn cùng gạo tẻ hoặc gạo nếp đã ngâm nở cho đến khi hỗn hợp hòa quyện vào nhau thành một màu xanh đen huyền bí. Bột ấy sau đó được nhào nặn thành từng viên tròn nhỏ hoặc cán thành sợi dài, thả vào nồi nước đường gừng đang sôi sùng sục.
Bát chè bưng ra nóng hổi, khói tỏa nghi ngút mang theo hương gừng ấm nồng sực nức mũi. Xúc một thìa đưa lên miệng, cảm giác đầu tiên là sự dẻo dai, mềm mượt của bột nếp, cái dai dai sần sật "vui miệng" đặc trưng mà người trẻ hay gọi là "Q-elastic". Vị ngọt thanh của đường phèn, vị cay nồng của gừng già quyện với cái hậu vị đăng đắng, nhần nhận nhưng lại rất mát của lá cây thuốc tạo nên một bản giao hưởng mùi vị khó quên. Ăn một miếng, mồ hôi toát ra, bao nhiêu mệt mỏi, nóng bức trong người dường như tan biến hết. Với người dân vùng khí hậu nóng ẩm ven biển Bắc Bộ và đảo Hải Nam, đây không chỉ là món ăn chơi, mà là bài thuốc dân gian "thần thánh" giúp trừ thấp, giải độc, thanh nhiệt cơ thể cực kỳ hiệu quả.
Món ăn di sản và nỗi nhớ quê hương ngày "Tam nguyệt tam"
Ở Đam Châu, món bánh dân dã này đã được nâng tầm thành Di sản văn hóa phi vật thể cấp thành phố, đủ để thấy vị trí quan trọng của nó trong đời sống tinh thần người dân. Đặc biệt vào dịp lễ "Tam nguyệt tam" (Mùng 3 tháng 3 âm lịch), trong khi các dân tộc khác rộn ràng với hát đối giao duyên, thì người dân nơi đây lại quây quần bên nhau thưởng thức bát chè kê thỉ đằng. Nó trở thành sợi dây kết nối ký ức, là hương vị của tuổi thơ, của gia đình.
Ngày nay, để chiều lòng thực khách tứ phương và bắt kịp xu hướng, món ăn này đã được biến tấu muôn hình vạn trạng. Không chỉ dừng lại ở những viên bánh trôi hay sợi mỳ truyền thống trong nước đường, người ta còn sáng tạo ra bánh trung thu vỏ kê thỉ đằng, bánh bông lan, hay thậm chí là bánh bao màn thầu mang màu xanh đen đặc trưng. Dù ở hình thức nào, cái hồn cốt thảo mộc mộc mạc ấy vẫn được giữ gìn trọn vẹn. Du khách đến Đam Châu hay Hợp Phố, sau khi đã ngán ngẩm với hải sản cao lương mỹ vị, tìm đến một quán nhỏ ven đường, gọi một bát "chè phân gà", vừa ăn vừa nghe người bản địa kể chuyện xưa, đó mới thực là cách trải nghiệm ẩm thực "sành điệu" và sâu sắc nhất.
Nếu có dịp ghé thăm vùng đất này, bạn hãy dẹp bỏ nỗi e ngại về cái tên kỳ cục kia đi nhé. Hãy thử một lần để cảm nhận sự đối lập thú vị giữa tên gọi và hương vị, để thấy rằng ẩm thực dân gian luôn chứa đựng những bất ngờ thú vị dành cho những tâm hồn cởi mở và ham khám phá. Một bát chè đen nhánh, dẻo thơm, ngọt lành chắc chắn sẽ là kỷ niệm "ngon miệng" nhất trong hành trình du lịch của bạn.
Mách nhỏ cho bạn: Ở Việt Nam, ở nhiều góc chợ ở TPHCM cũng có bán chè lá mơ, đặc biệt là vùng miền Tây sông nước, chúng ta cũng có món "bánh lá mơ" cốt dừa trứ danh với cách làm tương tự. Nếu chưa có dịp đi xa, hãy thử tìm ăn bánh lá mơ của các bà các mẹ miền Tây để cảm nhận hương vị "anh em sinh đôi" của món đặc sản kỳ lạ này nhé!
