Thông tin được Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy chia sẻ tại tọa đàm "AI vì nhân loại", chiều 2/12, trong khuôn khổ Tuần lễ khoa học VinFuture 2025.
Theo Thứ trưởng, Trung tâm này được xây dựng trong bối cảnh AI "không chỉ là công nghệ ứng dụng", mà đang trở thành hạ tầng thiết yếu như điện, viễn thông hay Internet. Quốc gia làm chủ được công nghệ này sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội trong cả kinh tế, xã hội lẫn an ninh, quốc phòng.
Ông cho biết, Việt Nam ban hành Chiến lược AI lần đầu năm 2021. Nhưng sự phát triển vượt bậc của công nghệ thúc đẩy Việt Nam cập nhật chiến lược, đồng thời với việc soạn thảo Luật về AI.
Ông mô tả đây "không chỉ là bộ khung pháp lý mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia, trong đó AI được xác định là "hạ tầng trí tuệ" của đất nước, là cơ hội lịch sử để Việt Nam bứt phá, trở thành nước phát triển có thu nhập cao.
Tuyên ngôn AI Việt Nam là: "Nhân văn - Mở - An toàn - Tự chủ - Hợp tác - Bao trùm - Bền vững", Thứ trưởng Bùi Thế Duy, nói.
Thứ trưởng Bùi Thế Duy phát biểu khai mạc tọa đàm "AI vì nhân loại", chiều 2/12. Ảnh: Như Thanh
Bên cạnh Trung tâm siêu tính toán AI, Việt Nam đang xây dựng hệ sinh thái dữ liệu mở và hạ tầng AI theo hướng tự chủ, đồng thời triển khai AI hóa toàn diện với tốc độ nhanh. Theo Thứ trưởng, Việt Nam kiên định phát triển công nghệ AI theo triết lý mở: chuẩn mở, dữ liệu mở, mã nguồn mở.
Ông lý giải, "mở" là con đường để tiếp nhận tri thức toàn cầu, làm chủ công nghệ, phát triển Make in Vietnam và đóng góp trở lại cho nhân loại. "Mở" cũng là điều kiện để bảo đảm an toàn và minh bạch trong ứng dụng AI.
Thị trường ứng dụng trong nước được xem là yếu tố quyết định. Nếu không có thị trường đủ lớn, doanh nghiệp AI Việt Nam không thể trưởng thành. Theo ông Duy, Việt Nam có nhiều điều kiện để đi nhanh trong kỷ nguyên AI, với 100 triệu dân, chủ yếu là người trẻ, am hiểu công nghệ, từ đó tạo thành thị trường đủ lớn.
Nhà nước sẽ đẩy mạnh ứng dụng AI trong các cơ quan và ngành kinh tế. Đồng thời, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia dành 30-40% nguồn lực hỗ trợ, gồm voucher AI cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhằm tạo "nôi" nuôi sản phẩm AI Việt phát triển.
Bên cạnh cơ hội, AI cũng đặt ra rủi ro về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Vì vậy, Việt Nam hướng đến phát triển AI "nhanh - an toàn - nhân văn", trong đó con người vẫn là chủ thể đưa ra quyết định cuối cùng.
Ông nhấn mạnh công nghệ mang tính toàn cầu, nhưng dữ liệu lại mang tính địa phương. Những ứng dụng quan trọng phải vận hành trên hạ tầng AI Việt Nam, kết hợp giữa nền tảng quốc gia và nền tảng toàn cầu. Điều này tạo cơ hội khác biệt cho các nước đang phát triển, nơi lợi thế không chỉ nằm ở công nghệ lõi mà còn ở ngữ cảnh, văn hóa và bài toán đặc thù của từng quốc gia.
Chia sẻ thêm, Thứ trưởng cho biết, Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI quốc gia, Chiến lược AI và Luật AI với các quan điểm chủ đạo: quản lý theo mức độ rủi ro; bảo đảm minh bạch và trách nhiệm giải trình; đặt con người làm trung tâm; khuyến khích phát triển AI trong nước; phát triển AI như động lực tăng trưởng nhanh và bền vững; bảo vệ chủ quyền số quốc gia dựa trên dữ liệu, hạ tầng và công nghệ AI.
Đạo đức AI và tương lai nhân loại
Sau phần khai mạc của Thứ trưởng Duy, các nhà khoa học tại tọa đàm chia sẻ về những câu chuyện về công nghệ góp phần định hình tương lai nhân loại.
GS Toby Walsh, Đại học New South Wales (Australia) - người ủng hộ việc đặt giới hạn để đảm bảo AI được sử dụng nhằm cải thiện cuộc sống của con người, mở đầu bằng câu chuyện cá nhân. Ông nói mình đã dành 40 năm nghiên cứu AI, trong đó "30 năm đầu chẳng mấy ai quan tâm". Câu nói khiến nhiều người cười, nhưng ông nhanh chóng đưa khán phòng trở lại sự nghiêm túc khi nhắc rằng một thập kỷ gần đây, AI đã bước ra đời thực và mang theo những thách thức chưa từng có.
Thay vì liệt kê rủi ro ngay lập tức, GS Walsh nói về bốn nguyên tắc y khoa: thiện tâm, không gây hại, tôn trọng quyền tự chủ và công bằng rồi dẫn các ví dụ về các mô hình AI đưa ra lời khuyên sai. Mỗi câu chuyện là một tình huống, một quyết định và một hệ quả, điều mà ông cho rằng "AI buộc chúng ta phải đối diện".
Ông dành nhiều thời gian cho câu hỏi trách nhiệm. "Nếu xe tự lái phải chọn giữa đâm thẳng vào ai đó hay đánh lái vào tường, lỗi thuộc về ai?". Theo GS Toby Walsh, máy móc không có ý thức, không thể bị trừng phạt. "Chúng ta đang giao những quyết định chưa từng giao cho công nghệ nào trước đây", ông nói.
Giọng ông trầm xuống khi nhắc đến vũ khí tự động, công nghệ được thiết kế để gây sát thương, khác hẳn chiếc xe tự lái vốn ra đời để giảm tai nạn. Ông kể mình đã nhiều lần trình bày trước Liên Hợp Quốc và hy vọng nhân loại sẽ có quyết định đúng đắn, như cách đã loại bỏ vũ khí laser gây mù hay bom bi.
GS Toby Walsh nói về AI có trách nhiệm. Ảnh: Như Thanh
Tiếp mạch Giáo sư Geoffrey Hinton, Đại học Toronto (Canada) - chủ nhân Giải Nobel Vật lý 2024, chia sẻ về cách AI thay đổi cái nhìn của con người về chính mình. "Chúng ta suy nghĩ bằng trực giác nhiều hơn là logic thuần túy", ông nói qua video.
Hinton nhận định AI đang rất mạnh và phát triển nhanh, mang theo cả mặt tích cực lẫn tiêu cực. Ở chiều tốt, AI có thể tạo ra bước tiến lớn trong y tế, giáo dục, giúp tạo ra các loại thuốc, vật liệu mới và hỗ trợ dự đoán trong hầu hết lĩnh vực.
Nhưng đi kèm với đó là hàng loạt rủi ro. AI khiến việc thiết kế virus nguy hiểm hay thực hiện tấn công mạng dễ dàng hơn. Nó cũng có thể tạo video giả, phá hoại hoạt động bầu cử. Tự động hóa quy mô lớn có thể dẫn đến thất nghiệp hàng loạt, gây hệ quả xã hội nghiêm trọng nếu không chuẩn bị trước.
Và cuối cùng, AI có thể trở nên thông minh hơn con người trong vòng 20 năm tới, trong khi nhân loại chưa biết cách ngăn nó vượt khỏi tầm kiểm soát. Vì vậy, theo ông, việc đảm bảo AI tuân theo giá trị của con người là cực kỳ quan trọng.
Một vấn đề khác mà GS Hinton nhấn mạnh là hầu hết chính trị gia và công chúng hiểu rất hạn chế về AI, cách công nghệ này hoạt động, khả năng của nó và rủi ro có thể gây ra. Vì thế, trách nhiệm thuộc về các nhà khoa học và kỹ sư đang phát triển công nghệ. Theo ông, họ phải giúp xã hội hiểu AI, đồng thời tìm ra cách bảo đảm an toàn, nếu điều đó khả thi.
Khác với những người đồng nghiệp, GS Yoshua Bengio, Đại học Montréal, Canada đưa ra cảnh báo trực diện và nghiêm trọng hơn. Theo ông, trí tuệ tạo ra sức mạnh, và sức mạnh, nếu không được kiểm soát, luôn tiềm ẩn rủi ro.
GS Yoshua Bengio chia sẻ quan điểm qua video gửi tới tọa đàm. Ảnh: Như Thanh
Bengio mô tả tốc độ tiến bộ của AI là đều đặn và đáng lo ngại đến mức, nếu xu hướng hiện nay tiếp diễn, các tác nhân AI tự động có thể vượt con người trong hầu hết tác vụ chỉ trong 5-10 năm nữa.
Ông đưa ra những ví dụ về việc AI có thể tống tiền, lừa dối, thậm chí ưu tiên sự tồn tại của mình hơn tính mạng con người, để nhắc nhở rằng rủi ro đã xuất hiện. Giáo sư Yoshua Bengio cũng cảnh báo về các mối quan hệ giữa con người với trợ lý AI, có thể dẫn tới những tổn thương về tinh thần nếu không được kiểm soát.
Thứ trưởng Bùi Thế Duy đánh giá cao những ý kiến, chia sẻ góc nhìn, kinh nghiệm và khát vọng về một tương lai AI an toàn, nhân văn và phục vụ con người của các nhà khoa học. Ông ghi nhận "Quỹ VinFuture đã tạo dựng một sự kiện tầm vóc để cùng chia sẻ những góc nhìn quan trọng về tương lai của trí tuệ nhân tạo" và "gợi mở giá trị và định hướng thiết thực cho sự phát triển AI an toàn, nhân văn và vì con người".
Trọng Đạt
- Chuyên gia lo người trẻ 'rỗng não' vì AI
- 5 cuốn sách giúp hiểu và ứng dụng AI
- AI có thể dự báo mưa lũ, sạt lở thế nào
