Trái Đất từng trải qua thời kỳ cực ít hoạt động kiến tạo và hình thành núi. Ảnh: PTC News
Khoảng 800 triệu - 1,8 tỷ năm trước, Trái Đất bước vào thời kỳ tương đối tĩnh lặng kéo dài, trải qua rất ít thay đổi về tiến hóa sinh học, địa chất học, khí hậu hoặc thành phần hóa học của đại dương và khí quyển. Năm 2021, các nhà khoa học công bố nghiên cứu cho thấy giai đoạn này cũng là thời kỳ hoạt động mảng kiến tạo không có gì đáng chú ý và vận động tạo núi giảm đáng kể.
Những ngọn núi hình thành bởi mảng kiến tạo chậm rãi đâm vào nhau, khiến chúng bị đùn lên khi va chạm. Đây là cách dãy Himalaya xuất hiện khoảng 50 năm trước, khi mảng kiến tạo Ấn Độ đâm vào mảng Á Âu, dẫn tới lượng lớn vỏ Trái Đất bị xê dịch và đẩy lên.
Các nhà nghiên cứu phát hiện bằng chứng hé lộ trong suốt Tỷ năm tẻ nhạt của Trái Đất, lớp vỏ mỏng và đồng nhất hơn so với ngày nay, đến mức không có ngọn núi nào tồn tại. Thay vào đó, hành tinh bị thống trị bởi đại dương rộng mênh mông và dải đất bằng phẳng. Những điều kiện đó chỉ ra hoạt động kiến tạo nhiều khả năng chậm đi đáng kể hoặc ngừng hoàn toàn trong khoảng một tỷ năm.
Hoạt động kiến tạo có thể là yếu tố định nghĩa giai đoạn buồn tẻ này. Sự dịch chuyển của mảng kiến tạo giúp làm giàu đại dương trên thế giới thông qua khuấy động trầm tích và lớp vỏ, giải phóng nhiều dưỡng chất vào nước. Sự dồi dào cả vi khuẩn tạo ra môi trường thúc đẩy sự sống và tiến hóa của nhiều loài hơn. Không có chuyển động kiến tạo, đại dương trở thành vùng nước tù và ít vận động, khiến tốc độ tiến hóa chậm đi. Tuy nhiên, khi vỏ Trái Đất bắt đầu vận động nhiều hơn, Tỷ năm tẻ nhạt dẫn tới những biến đổi ở khí quyển, đại dương và sự sống. Đó cũng là thời kỳ nhắc nhở những hệ thống trên Trái Đất từng liên kết và tách rời khỏi nhau như thế nào.
An Khang (Theo IFL Science)
