Tại phiên bế mạc đợt làm việc, chiều 11/12, đoàn công tác đánh giá cơ sở hạ tầng hạt nhân tích hợp (Integrated Nuclear Infrastructure Review - INIR) của IAEA kết luận sơ bộ Việt Nam đã có những bước tiến lớn để khởi động lại và đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận cũng như phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết.
Đoàn cũng ghi nhận việc nhiều giải pháp và quyết định đã được thông qua ở tất cả các cấp, bao gồm Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ và cơ quan liên quan. Năm 2025, Việt Nam đã thông qua Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) và thông qua các cơ chế đặc thù để tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai dự án điện hạt nhân.
Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định nhận bản dự thảo báo cáo INIR sơ bộ từ bà Aline Des Cloizeaux, trưởng phòng Năng lượng hạt nhân thuộc Ban Năng lượng hạt nhân của IAEA. Ảnh: TTTT
Dự thảo báo cáo sơ bộ của Đoàn công tác INIR đưa ra 38 khuyến nghị, 13 đề xuất, trong đó nhấn mạnh những lĩnh vực cần có thêm hành động để mang lại lợi ích cho Việt Nam, bao gồm tăng cường khung pháp lý, khung pháp quy cho an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân, an ninh và thanh sát hạt nhân, thực hiện các kế hoạch nhằm nâng cao năng lực nguồn nhân lực, hoàn thiện công tác chuẩn bị cho giai đoạn đấu thầu và xây dựng, xây dựng chiến lược quốc gia về chu trình nhiên liệu hạt nhân và quản lý chất thải phóng xạ và cập nhật các cơ chế phối hợp giữa tất cả các bên liên quan.
Nhóm chuyên gia đã ghi nhận hai thực tiễn tốt (good practice) của Việt Nam có thể trở thành kinh nghiệm cho các quốc gia đang phát triển điện hạt nhân.
Đầu tiên là việc Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 189 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư xây dựng Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Theo IAEA, việc này thể hiện cam kết chính trị mạnh mẽ đối với chương trình điện hạt nhân, đồng thời thiết lập cơ chế đặc thù giúp đơn giản hóa thủ tục đầu tư, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng, mở rộng khả năng huy động vốn và lựa chọn nhà thầu, cũng như tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương. Đây được xem là yếu tố quyết định bảo đảm tiến độ và tính bền vững của chương trình.
Thứ hai, Việt Nam đã tận dụng hiệu quả kinh nghiệm và mạng lưới quan trắc môi trường hiện có để phục vụ quá trình chuẩn bị dự án điện hạt nhân. Đây là thực tiễn được IAEA khuyến nghị vì có thể giúp nâng cao chất lượng đánh giá môi trường, tăng tính minh bạch và giảm thời gian chuẩn bị dự án.
Theo các chuyên gia, kết quả này cho thấy Việt Nam đang tiếp cận chương trình điện hạt nhân theo hướng bài bản, phù hợp chuẩn mực quốc tế và thể hiện quyết tâm triển khai có trách nhiệm, hiệu quả.
Theo kế hoạch, trong quý I/2026, IAEA và Việt Nam sẽ phối hợp hoàn thiện dự thảo báo cáo INIR và đến quý II/2026 sẽ gửi báo cáo chính thức tới Chính phủ Việt Nam sau khi hoàn tất các thủ tục cần thiết.
Đoàn làm việc của Bộ Khoa học và Công nghệ với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế IAEA cho chương trình đánh giá hạ tầng INIR, ngày 1/12/2025. Ảnh: Lưu Quý
Trước đó, ngày 1/12, Bộ Khoa học và Công nghệ với đầu mối là Cục An toàn bức xạ và hạt nhân đã chủ trì, phối hợp các bộ, ngành có liên quan của Việt Nam làm việc với đoàn công tác của IAEA để đánh giá toàn diện cơ sở hạ tầng điện hạt nhân quốc gia.
Đoàn công tác do ông Eric Mathet, Trưởng bộ phận Phát triển cơ sở hạ tầng hạt nhân của IAEA làm Trưởng đoàn, gồm 10 chuyên gia và một quan sát viên. Mục tiêu chính của Đoàn công tác lần này là đánh giá hiện trạng cơ sở hạ tầng hạt nhân quốc gia của Việt Nam. Trong gần hai tuần làm việc tại Việt Nam, các chuyên gia đã trao đổi, thảo luận trực tiếp với đại diện các cơ quan liên quan của Bộ Khoa học và Công nghệ, Công Thương, Ngoại giao, Nông nghiệp và Môi trường, Giáo dục và Đào tạo, Tài chính, Công an, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (PVN), UBND tỉnh Khánh Hòa để rà soát, xem xét, đánh giá khách quan và toàn diện trên tất cả 19 nội dung cơ sở hạ tầng điện hạt nhân.
Đối với quốc gia mới bắt đầu chương trình điện hạt nhân đầu tiên như Việt Nam, quá trình phát triển cơ sở hạ tầng phải trải qua ba giai đoạn được đánh dấu bằng ba cột mốc tương ứng. Trong đó, giai đoạn 1 là chuẩn bị để đưa ra quyết định khởi động chương trình điện hạt nhân; giai đoạn 2 là chuẩn bị cho việc xây dựng nhà máy, giai đoạn 3 là xây dựng và đưa vào vận hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên.
Việc hoàn thành đánh giá INIR tương đương cột mốc số 2, khởi đầu của giai đoạn 2, cho phép Việt Nam sẵn sàng hồ sơ mời thầu cho nhà máy điện hạt nhân đầu tiên. Kết quả cũng sẽ giúp xác định các lĩnh vực cần hành động thêm và đưa ra các khuyến nghị, đề xuất để Chính phủ và các cơ quan liên quan của Việt Nam lập kế hoạch hành động giải quyết các hạn chế, thiếu sót trong thời gian tới.
Lưu Quý
