Ngày 9/6, Thường vụ Quốc hội cho ý kiến dự án Luật Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Điều 9 dự thảo nêu quy định về chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học. Trong đó có rủi ro về nghiên cứu; thử nghiệm có kiểm soát và đầu tư mạo hiểm.
Cụ thể, tổ chức, cá nhân thực hiện nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo không bị truy cứu trách nhiệm hành chính hoặc trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại gây ra cho Nhà nước nếu đã tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định và không có hành vi gian lận, cố ý vi phạm hoặc sử dụng sai mục tiêu, phạm vi kinh phí.
Tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ khoa học sử dụng ngân sách nhà nước hoặc kinh phí của doanh nghiệp nhà nước không phải hoàn trả kinh phí đã sử dụng nếu thực hiện đầy đủ quy định nhưng kết quả nghiên cứu không đạt mục tiêu, hoặc sản phẩm không được thị trường chấp nhận.
Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đồng tình với quan điểm của cơ quan soạn thảo "cần chấp nhận rủi ro trong khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo". Để luật hóa được quy định này, bà nhìn nhận quan trọng nhất là ấn định ranh giới rõ ràng giữa "rủi ro được chấp nhận và vi phạm pháp luật". Việc này vừa giúp tránh lạm dụng, gây thất thoát, lãng phí nhưng quan trọng hơn là tạo niềm tin, điểm tựa về pháp lý cho nhà khoa học.
Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Bà Hải phân tích bản chất của hoạt động khoa học là "có thử và có sai". Họ làm 100 nghiên cứu chỉ được một kết quả nhưng 99 lần thử là tiền đề và kể cả nghiên cứu ra sai cũng là một kết quả của quá trình khoa học. "Nghiên cứu ra là sai để những nhà khoa học khác không đi theo con đường đấy nữa", bà nói.
Nữ đại biểu nhìn nhận trên thực tế, việc luật hóa những phạm trù về khoa học, công nghệ như vậy rất khó. Vì vậy, bà cho rằng Chính phủ cần ban hành thêm hướng dẫn chi tiết đối với những chuyên ngành cụ thể. "Nhà khoa học cảm thấy tự tin khi nghiên cứu. Miễn trong sáng, làm việc hết mình và nghiên cứu đúng các quy định pháp luật, còn kết quả ra như thế nào chưa nói đến", bà nói.
Bà chia sẻ trong quá trình Quốc hội xem xét, bàn thảo dự án luật này, rất nhiều cán bộ, công chức và người làm trong ngành khoa học gọi điện trao đổi, góp ý và mong muốn chính sách này thực sự tạo đột phá để gỡ vướng cho hoạt động khoa học.
Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết quy định về quản lý, chấp nhận rủi ro đã được nêu tại Nghị quyết số 193/2025 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nghị định liên quan.
Theo Thứ trưởng Duy, khi luật này được thông qua, việc quản lý các hoạt động khoa học, công nghệ sẽ được thực hiện trên nền tảng số. Chấp nhận rủi ro nghĩa là chỉ chấp nhận những rủi ro do đã làm nghiên cứu mà không ra kết quả. Những quy định cụ thể sẽ được ghi trong nghị định hướng dẫn.
Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Các nhà khoa học và các tổ chức khoa học khi thực hiện đều phải cập nhật thông tin trên một hệ thống nền tảng số để cho hậu kiểm sau này. "Đây cũng là cơ chế để đảm bảo rằng khó có thể sử dụng rủi ro này lạm dụng để gây thất thoát tài sản nhà nước", ông nói.
Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ cho biết sau khi dự Luật thông qua, Chính phủ sẽ ban hành 6 nghị định quy định chi tiết. Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng và xin ý kiến các bộ, ngành, địa phương để đóng góp song song. Khi luật có hiệu lực, các nghị định này được ban hành ngay.
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ giữa dự thảo luật này với dự thảo luật có liên quan để tháo gỡ điểm nghẽn trong khoa học, nhất là về đầu tư và tài chính.
Cơ quan soạn thảo và thẩm tra cần tiếp thu và hoàn thiện chính sách chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; cơ chế đặc biệt trong giải mã công nghệ, mua bí quyết công nghệ, thử nghiệm có kiểm soát đối với công nghệ, quy trình sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới.
Đồng thời, dự luật cũng cần chỉnh lý, hoàn thiện thêm các chính sách về hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư phát triển khoa học, công nghệ chiến lược; Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và Quỹ đầu tư mạo hiểm của địa phương, Quỹ phát triển khoa học, công nghệ và môi trường.
Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vào ngày 23/6.
Sơn Hà
