AI đang 'viết' lại nông thôn Trung Quốc thế nào

Tại một vườn đào nằm ở thị trấn Dương Sơn, tỉnh Giang Tô, Vương Hoán (Wang Huan), 33 tuổi, đang điều khiển drone bay vù vù trên các ngọn cây để ghi lại hình ảnh độ nét cao của cánh đồng.

Đây không phải quay phim đơn thuần. Các chuyến bay được anh Vương thực hiện hàng ngày với mục đích thu thập dữ liệu trực quan, kết hợp thông tin từ cảm biến nhiệt độ và độ ẩm đất, sau đó nhập vào phần mềm chứa thuật toán AI chạy trên nền tảng đám mây Alibaba Cloud để phát hiện dấu hiệu của sâu bệnh. Khi có vấn đề, một chiếc drone khác lập tức được điều động để phun thuốc trừ sâu vào khu vực bị ảnh hưởng.

"Drone chỉ mất khoảng nửa giờ để phun thuốc cho diện tích đất 0,7 ha. Nếu tôi làm bằng tay, có thể mất hơn 5 giờ", anh Vương nói với World of Chinese.

Drone đa quang phổ của Vương Hoán chủ yếu sử dụng dữ liệu từ các bước sóng đỏ, vàng và xanh lam để tiếp cận tình trạng dinh dưỡng của cây đào. Ảnh: Wang Huan/World of Chinese

Cách đây 70 năm, Trung Quốc bắt đầu tìm đến các giải pháp canh tác nông nghiệp tốt hơn thay cho kiểu cũ, theo Tân Hoa Xã. Tuy nhiên, sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo một thập kỷ trở lại đây mới giúp những nông dân trẻ như Vương vượt qua những thách thức mà họ phải đối mặt trong một nghề nghiệp truyền thống vốn dựa trên kinh nghiệm.

Năm 2021, Vương làm việc trong lĩnh vực thương mại điện tử ở một thành phố lớn. Nhưng sự mệt mỏi vì căng thẳng trong công việc đã thôi thúc anh trở về quê để làm nông. Anh theo xu hướng "bỏ phố về quê" với công việc đồng áng.

Nhưng khi bắt tay vào, anh nhanh chóng nhận ra bản thân không thể sánh được với những nông dân kỳ cựu ở cả sức khỏe lẫn kinh nghiệm. "Những người nông dân lớn tuổi thường dựa vào kinh nghiệm truyền lại qua nhiều thập kỷ. Đối với chúng tôi, việc học hỏi kinh nghiệm đó có khi phải tới 10 năm. Thực tế, đó là điều không khả thi".

Anh Vương bắt đầu tìm đến công nghệ để phục vụ công việc đồng áng. Tuy nhiên, mọi thứ chỉ được thúc đẩy tối đa khi vào tháng 10 năm ngoái, Bộ Nông nghiệp và Nông thôn Trung Quốc công bố Kế hoạch Nông nghiệp thông minh quốc gia, kêu gọi nông dân sử dụng AI trong nông nghiệp ở quy mô toàn quốc. Kế hoạch này hình dung các công cụ trí tuệ nhân tạo sẽ quản lý mọi nhiệm vụ từ trồng trọt, chăn nuôi đến phòng trừ sâu bệnh.

Vào tháng 2, Quốc vụ viện Trung Quốc tiếp tục tăng cường nỗ lực này bằng cách ủng hộ các giải pháp nông nghiệp thông minh thông qua ứng dụng AI mở rộng với dữ liệu lớn, Internet vạn vật (IoT), đi kèm những công nghệ tiên tiến khác để phát triển và quản lý nông thôn.

Nhưng từ trước đó, các sáng kiến AI cho nông dân ở cơ sở đã hình thành. Tháng 2/2024, thành phố Triệu Khánh, tỉnh Quảng Đông, đã giới thiệu chatbot Mr. Lan, có thể trả lời câu hỏi về toàn bộ chuỗi sản xuất hoa lan từ khâu gieo trồng, chăm sóc đến phân phối và đưa ra gợi ý về bảo dưỡng. Hồi tháng 2, tân khu Hùng An thuộc tỉnh Hà Bắc, cũng ra mắt chatbot riêng Xiong Xiaonong, cung cấp hướng dẫn về trồng trọt và kiểm soát dịch hại, với dữ liệu đào tạo tập hợp từ chuyên gia và nông dân giàu kinh nghiệm.

Một robot hái trà ứng dụng AI tại cánh đồng trà Long Tỉnh ở Hàng Châu vào tháng 4. Hệ thống sử dụng công nghệ nhận dạng hình ảnh được đào tạo trên dữ liệu tổng hợp trong 6 năm. Ảnh: VCG

Theo ThinkChina, ứng dụng AI ở nông thôn dù ở cấp độ cơ bản đã cho phép nông dân tìm kiếm thông tin thông qua phần mềm AI. Khả năng phân tích, tóm tắt và so sánh của các công cụ trí tuệ nhân tạo có thể cung cấp cho nông dân kiến thức đơn giản và thiết thực về nông nghiệp và chăn nuôi, hướng dẫn họ trong sản xuất và quản lý công việc. Các ứng dụng phổ biến bao gồm phân tích dự đoán được hỗ trợ bởi máy học, tập dữ liệu thời tiết và mô hình dự báo nông nghiệp.

Hơn nữa, AI trong nông nghiệp gồm hệ thống công cụ quản lý toàn bộ vòng đời cây trồng, vật nuôi. Chẳng hạn, Viện nghiên cứu nông nghiệp thông minh thuộc Đại học nông nghiệp Nam Kinh đã phát triển hai công nghệ canh tác lúa mì thông minh: một robot giám sát lúa mì và một hệ thống cảm biến từ xa để biết điều kiện trồng lúa mì. Robot giúp đánh giá chính xác môi trường đồng ruộng và điều kiện sinh trưởng của cây trồng, tính toán năng suất theo thời gian thực và hiển thị bản đồ phân bố không gian của năng suất lúa mì trên màn hình lớn bên cạnh cánh đồng.

Với những nông dân trẻ như Vương, AI hỗ trợ cả về chuyên môn, thực tế lẫn tâm lý. "Bạn có thể biết cách bón phân cho cây, nhưng không biết chính xác cây cần bao nhiêu. Với AI phân tích ảnh chụp, tôi có thể dễ dàng điều chỉnh liều lượng kali để đảm bảo mọi quả đào chín đều có độ ngọt đồng đều", Wang nói. "So với các phương pháp truyền thống, AI cung cấp cho chúng tôi cách quản lý cây trồng chi tiết và phổ quát hơn, cho phép chúng tôi xử lý trên quy mô diện tích lớn hơn. Về lâu dài, giá trị kinh tế cũng cao hơn".

AI còn được ứng dụng nhiều hơn thế. Theo ShineGlobal, nông dân Trung Quốc hiện dùng trí tuệ nhân tạo kết hợp quang phổ cận hồng ngoại để đánh giá độ chín của trái cây. Ví dụ với quả sầu riêng, quy trình xác định trái chín đã giảm từ ba ngày xuống còn hai giờ, với độ chính xác tăng từ 50% lên 91%.

DeepSeek - mô hình AI nổi tiếng của Trung Quốc - cũng được nông dân ứng dụng cho quá trình sản xuất nông nghiệp. Theo SCMP, nhờ phạm vi phủ sóng Internet rộng khắp, sự phổ biến của điện thoại di động tại Trung Quốc và mô hình AI mới, cư dân vùng nông thôn (chiếm 1/3 trong tổng số 1,4 tỷ dân), đang háo hức sử dụng các chatbot có tích hợp AI này để cung cấp lời khuyên về nhiều chủ đề, từ chăn nuôi lợn đến kiểm soát dịch hại.

Các khóa "phổ cập" AI cho nông dân được Tencent thực hiện ở vùng nông thôn Chiết Giang. Ảnh: Xiaohongshu

Chính quyền địa phương cũng thúc đẩy áp dụng AI để hỗ trợ nông nghiệp. Tại Ân Bình, một thị trấn ở phía nam tỉnh Quảng Đông, một hệ thống AI của chính quyền được DeepSeek hỗ trợ có thể thông báo cho nông dân về rủi ro dịch hại thông qua tin nhắn được gửi đến điện thoại của họ. Một số lãnh đạo địa phương khuyến khích người dân sử dụng AI bằng cách tự tổ chức hoặc kết hợp doanh nghiệp triển khai các buổi đào tạo để dạy dân làng "cách xem xét phản hồi do AI tạo ra một cách hợp lý và khách quan".

Ngay chính các cán bộ địa phương cũng phải học AI để thích ứng. Vào tháng 4, khóa đào tạo AI cho hơn 200 cán bộ cơ sở tại huyện Tử Kim, tỉnh Quảng Đông đã được thực hiện với sự tài trợ của Tencent. Chương trình đào tạo mọi thứ về trí tuệ nhân tạo, từ điều chỉnh liều lượng thuốc trừ sâu đến viết văn bản pháp lý bằng chatbot AI Yuanbao.

Triệu Lâm (Zhao Lin), 37 tuổi, phó bí thư đảng ủy của Song Sư (Shuangshi) ở tỉnh Tứ Xuyên, đã cố gắng tích hợp AI vào hoạt động quản lý hàng ngày. Địa phương ông quản lý có 2.947 người, chủ yếu là nông dân. Người lớn tuổi vẫn giữ thói quen ghi chú trên cuốn vở. Ông Triệu sau đó sử dụng DeepSeek và Kimi để chụp ảnh, sao chép những ghi chú này thành hồ sơ kỹ thuật số cho người dân.

Sự thâm nhập nhanh chóng của AI đã thổi bùng hy vọng rằng khoảng cách nghèo đói giữa thành thị và nông thôn của Trung Quốc có thể được thu hẹp, nhưng cũng làm dấy lên mối lo ngại. Chẳng hạn, một số nội dung do AI tạo ra gây hiểu lầm, sai kỹ thuật hoặc kiến thức, từ đó khiến người dân chưa tin tưởng hoàn toàn.

Chi phí để áp dụng công nghệ và AI cũng không hề rẻ. Với trường hợp của Vương, anh đã tốn 200.000 nhân dân tệ (khoảng 729 triệu đồng) mua hệ thống drone, giấy phép hoạt động và bản quyền phần mềm, cộng thêm phí duy trì phần mềm mỗi năm 2.000 nhân dân tệ (7,3 triệu đồng). Đây được xem là khoản đầu tư rất lớn với một nông dân. "Bạn có thể thuê một vài người để canh tác với giá vài trăm nhân dân tệ mỗi ngày, nhưng sẽ mất nhiều thời gian hơn để hòa vốn nếu sử dụng máy móc", Vương nói.

Ngoài vấn đề tài chính, độ tuổi trung bình của dân số làm nông nghiệp Trung Quốc cũng là một trở ngại khác đối với việc áp dụng AI rộng rãi. Ở hầu hết các ngôi làng ở Trung Quốc, quá nửa là người trên 50 tuổi. Không ít trong số đó không muốn hoặc không thể áp dụng công nghệ mới, theo Guangming Net.

Dù vậy, các sáng kiến, gồm cả từ chính phủ lẫn được chính phủ hậu thuẫn, chẳng hạn AI 101 for Locals của Tencent, đang cố gắng tạo ra sự khác biệt bằng cách đào tạo thực hành cho cả nông dân và viên chức địa phương. "Sự trỗi dậy của AI đại diện cho làn sóng dân chủ hóa công nghệ. Các vùng nông thôn phải nắm bắt cơ hội này để thu hẹp khoảng cách kiến thức giữa thành thị và nông thôn", ông Triệu nói với SCMP.

Bảo Lâm tổng hợp