MV Bắc Bling của Hòa Minzy có 'phá nát quan họ'?

MV 'Bắc Bling' của Hòa Minzy

Sau 10 năm hoạt động nghệ thuật, Hòa Minzy ấp ủ thực hiện video hướng về nguồn cội, tôn vinh tình yêu quê hương, đất nước. Khi gặp nhạc sĩ Tuấn Cry, nhạc sĩ cùng quê Bắc Ninh, cả hai chung ý tưởng làm sản phẩm về quê nhà.

Bắc Ninh là một trong những cái nôi của quan họ - hình thức hát giao duyên. Liền anh trong trang phục truyền thống khăn xếp, áo the và liền chị trong bộ áo mớ ba, mớ bảy, đầu đội nón thúng quai thao, cùng nhau hát đối những câu ca mộc mạc. Cách hát theo lối truyền thống, không cần nhạc đệm mà vẫn đầy chất nhạc, thể hiện nét văn hóa tinh tế. Năm 2009, quan họ Bắc Ninh được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tác giả Bắc Bling - Tuấn Cry - cho biết muốn tìm điểm giao thoa đẹp nhất giữa dân ca quan họ và âm nhạc hiện đại, để khán giả nhiều lứa tuổi đều có thể thưởng thức ca khúc. Masew - người phối khí - kết hợp thanh âm của các nhạc cụ truyền thống như đàn nguyệt, đàn nhị, sáo trúc với nhạc điện tử (EDM). Trong bài, một số câu hát lấy tứ từ các bài dân ca, trong đó có Người ở đừng về, được biến tấu trên nền giai điệu mới. Tác giả cũng nhắc đến một số đặc trưng của miền quan họ như hội Lim, nón quai thao, áo the khăn xếp.

Với MV, đạo diễn Nhu Đặng giới thiệu hàng loạt danh thắng và di sản Bắc Ninh như đền Đô, chùa Dâu, làng gốm Phù Lãng, nét sinh hoạt văn hóa đẹp ở đây là ăn trầu, hát giao duyên, các lễ hội.

Tuy nhiên, một số người trong nghề và khán giả nhận xét ca khúc cũng như MV cách tân chưa phù hợp. NSƯT Quý Tráng, Nguyên giám đốc Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh, cho rằng bản chất của quan họ là hát đối đáp, ngày nay được đưa lên sân khấu với nhiều hình thức mới, nhưng vẫn phải giữ được hồn cốt. Ông nhận xét tiết tấu phần rap chưa hay, có thể tận dụng các câu đồng dao xưa, thay đổi giai điệu để gần quan họ hơn.

Soạn giả chèo Mai Văn Lạng cho rằng điều đáng tiếc là êkíp không mời một chuyên gia am hiểu về quan họ làm cố vấn, từ đó còn chi tiết thiếu chuẩn chỉnh, điển hình như câu hát "ăn một miếng trầu" là từ dân ca Mời trầu của Hà Nam.

Về mặt hình ảnh, các cảnh vũ công mặc quần áo mô phỏng liền anh, liền chị, nhảy nhót ở đình, chùa được cho sai lệch, bởi đình chùa vốn là nơi tôn nghiêm. Ông Quý Tráng nói: "Tôi không bảo thủ, nhưng khi sáng tạo cần ở mức độ vừa phải, để ăn nhập với lời ca tiếng hát truyền thống. Trang phục cũng chưa chuẩn. Liền anh mặc áo năm thân, liền chị mặc áo mớ ba mớ bảy, có áo cánh, có yếm đào. Vấn khăn mỏ quạ cũng khác với cách chít khăn đi làm, tỉ mỉ và đẹp hơn, chứ không sơ sài như trong MV".

Hòa Minzy trong MV. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Một số chuyên gia lại cho rằng Bắc Bling chỉ dựa vào quan họ làm nguồn cảm hứng sáng tạo, do đó, không thể áp đặt chuẩn mực của loại hình dân ca này vào tác phẩm. Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long nhận định Bắc Bling là ca khúc hiện đại ảnh hưởng từ các yếu tố dân gian, trong đó hát văn là màu sắc chủ đạo. Phần rap của "vua hài đất Bắc" Xuân Hinh đan xen giữa rap của giới trẻ và rap kiểu chèo. Câu "Mời bà con về Bắc Ninh quê em chơi nào" của Hòa Minzy cũng không phải văn hóa giao tiếp đặc trưng quan họ, mà mang phong cách những câu "nói nịnh" trong nghi lễ hầu đồng, hay những câu nói dân gian trên sân khấu chèo.

Hòa Minzy biểu diễn 'Bắc Bling' ở giải Cống Hiến

"Cho nên, ngoại trừ ca từ xuất hiện mấy chữ 'người ơi, người ở đừng về, 'nón quai thao', 'anh hai', 'hội Lim', âm nhạc Bắc Bling không có liên quan gì đến quan họ, có chăng chỉ phảng phất ảnh hưởng qua lại giữa các dân ca trong cùng một vùng Bắc bộ và đồng bằng Bắc bộ với nhau. Vì vậy, không phải lo lắng Bắc Bling phá quan họ", ông Nguyễn Quang Long nói.

Ông Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội,nhận xét ca khúc thử nghiệm hướng đi mới, vừa tôn vinh bản sắc, vừa tìm cách để dân ca không bị đóng khung trong những không gian bảo tồn mang tính nghi lễ. Nhìn sang thế giới, những dòng nhạc dân gian của nhiều nước cũng đã có sự kết hợp tương tự với hip-hop, pop hay EDM, giúp chúng có sức sống bền bỉ hơn mà không mất đi gốc rễ văn hóa.

Ông đặt vấn đề: "Nếu một MV có thể khiến hàng triệu người chú ý, khiến khán giả trẻ bắt đầu tò mò về quan họ, tìm nghe lại những câu hát cổ, đó chẳng phải cũng là một cách bảo tồn hay sao? Đôi khi, để di sản sống mãi, nó không chỉ cần được lưu giữ mà còn cần được tiếp tục thở trong nhịp sống hiện đại - và Bắc Bling chính là một nhịp thở đầy năng lượng như thế".

Soạn giả Mai Văn Lạng cho rằng với một MV dài hơn bốn phút, việc có đôi chỗ thiếu sót là điều khó tránh khỏi, nhưng không thể vì thế nhận xét phũ phàng về sản phẩm của những người trẻ. Ông đánh giá ca từ bài hát "giàu chất văn học, gieo vần tinh tế".

Hậu trường ngày thứ ba quay MV 'Bắc Bling' của Hòa Minzy

Để có Bắc Bling, Hòa Minzy cho biết đã vay bốn tỷ đồng từ bạn bè làm sản phẩm. Từ một dự án cá nhân, MV có sức lantỏa, tạo hiệu ứng xã hội tốt. Ông Bùi Hoài Sơn khen ngợi MV không chỉ tôn vinh vẻ đẹp của quan họ Bắc Ninh - một di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại mà còn cho thấy rằng di sản có thể phát triển theo thời gian, thay vì chỉ đóng khung trong những khuôn mẫu nghiêm cẩn. Về mặt xã hội, ca khúc khơi gợi niềm tự hào về quê hương, bản sắc dân tộc.

"Quan trọng hơn, Bắc Bling cho thấy nghệ sĩ ngày nay không chỉ là người biểu diễn, mà còn có thể trở thành những sứ giả văn hóa. Họ có thể dùng âm nhạc để kể những câu chuyện về quê hương, làm sống dậy những nét đẹp tưởng chừng đã phai nhạt", ông Bùi Hoài Sơn nhận định.

Hà Thu