Ít ngày trước, trong góp ý cho văn kiện Đại hội 14, đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân, Phó chủ tịch Hội Doanh nhân tư nhân Việt Nam, đề xuất phát triển bộ sách nâng cao cho học sinh giỏi hoặc khu vực thành thị, bên cạnh bộ sách giáo khoa dùng chung cả nước.
Theo ông Huân, học sinh giỏi có năng lực, tư duy tốt hơn, đặc biệt là những em ở đô thị lớn. Việc có thêm bộ sách, tài liệu nâng cao cho nhóm này như "mở thêm đường băng" để các em được bồi dưỡng đúng mức.
Đề xuất này gây chú ý, thu hút hàng chục nghìn lượt tương tác trên nhiều diễn đàn. Phần lớn phản đối, một số ít đồng tình bởi cho rằng hiện có khoảng cách nhất định giữa học sinh ở một số khu vực.
Ở trong nghề, nhiều nhà giáo, nhà quản lý giáo dục đánh giá việc có thêm một bộ sách cho học sinh giỏi là không thực tế, không cần thiết.
Lý do đầu tiên là gây tốn kém, lãng phí. Ông Nguyễn Hoàng Chương, nguyên hiệu trưởng trường THPT Lộc Phát, tỉnh Lâm Đồng, cho biết quy trình làm một bộ sách đạt chuẩn gồm nhiều bước, như: xây dựng chương trình, biên soạn và thiết kế sách, phản biện, nghiệm thu, in ấn và phát hành...
Ông đánh giá quy trình này phức tạp, tốn nhiều nhân lực, chất xám, nhưng số thụ hưởng "rất ít". Ông giả sử tất cả học sinh ở 80 trường chuyên hiện nay được xếp vào nhóm giỏi, trường nào cũng đạt tối đa 50 lớp với sĩ số lớp là 35 thì tổng cộng có 140.000 học sinh. Số này chỉ chiếm 4,5% trong 3,1 triệu học sinh bậc THPT.
Còn với khối đại trà, theo kinh nghiệm nhiều năm làm quản lý, ông Chương thấy "xông xênh" thì một trường sẽ có khoảng 5-10% học sinh giỏi.
Ông Trần Nam Dũng, Phó hiệu trưởng trường Phổ thông Năng khiếu, Đại học Quốc gia TP HCM, đồng tình. Ngoài ra, việc một lượng học sinh học sách riêng sẽ đặt ra loạt vấn đề về công tác tuyển chọn cho những kỳ thi học sinh giỏi, thiết kế đề và tổ chức thi tốt nghiệp... Những điều này sẽ tạo thêm áp lực, chi phí ở các khâu tổ chức và vận hành.
Học sinh trường THPT chuyên Hùng Vương, Phú Thọ, luyện phần thực hành môn Sinh học để chuẩn bị cho kỳ thi vào đội tuyển Olympic Sinh học quốc tế, tháng 3/2024. Ảnh: Ngọc Thành
Một bộ sách dùng riêng cho học sinh giỏi còn tạo ra sự cứng nhắc, đóng khung kiến thức và hạn chế khả năng tư duy của thầy và trò.
Nhiều năm giảng dạy và quản lý trường chuyên, ông Dũng cho biết lâu nay, ngoài nội dung cốt lõi của chương trình chuẩn, giáo viên trường chuyên vẫn xây dựng các chuyên đề, bám vào yêu cầu của các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, quốc tế.
Như vậy, họ có cơ sở biên soạn nội dung giảng dạy mà vẫn linh động, dễ dàng điều chỉnh theo năng lực học sinh, đồng thời cập nhật nhanh với các thay đổi. Chính học sinh cũng tự tìm tòi, học hỏi từ nhiều nguồn khác, không đi theo lối mòn.
Đây cũng là cách mà THPT chuyên Khoa học Tự nhiên - ngôi trường dẫn đầu cả nước về số huy chương Olympic khu vực và quốc tế - áp dụng nhiều năm nay, theo nhà giáo Nguyễn Vũ Lương, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo của trường.
"Giáo viên giỏi thì không cần phụ thuộc sách, mà phải biết tự soạn tài liệu cho mình. Sách chỉ làm trường và thầy cô bị động và thụ động thêm", thầy nhìn nhận.
Tiến sĩ giáo dục Trương Đình Thăng, Hiệu trưởng Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị chung nhận định. Theo ông, sách giáo khoa hiện không còn là pháp lệnh, giáo viên có quyền thêm, bớt để phù hợp với năng lực của học sinh và thực tiễn của nhà trường. Người thầy phải đủ khả năng để mở rộng kiến thức cho học sinh giỏi, nổi trội một bộ môn nào đó.
"Trong thời đại Trí tuệ nhân tạo phát triển, kiến thức thì bao la, xây dựng một bộ sách riêng như vậy là đi ngược với triết lý giáo dục hiện đại", ông nói.
Còn theo thầy Huỳnh Tấn Châu, hiệu trưởng trường THPT chuyên Lương Văn Chánh, tỉnh Đăk Lăk, tinh thần tự học, tự nghiên cứu là điểm cốt lõi của học sinh và giáo viên chuyên, tài năng.
So sánh với quốc tế, các nhà giáo đều cho biết "không thấy nước nào" có bộ sách riêng cho nhóm này. Do đó, họ đánh giá đề xuất của đại biểu Huân không phù hợp.
Để bồi dưỡng học sinh giỏi, các nhà giáo cho rằng căn cứ vào chương trình giáo dục nâng cao ở 15 môn chuyên bậc THPT mà Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành tháng trước, các trường có thể biên soạn tài liệu, tổ chức giảng dạy.
Ông Châu nhấn mạnh điều khiến bài giảng hấp dẫn, giúp học sinh hiểu, phục và vận dụng được vẫn phụ thuộc vào người thầy. Với những giáo viên giỏi, "tinh túy" nằm ở kinh nghiệm nhiều năm với các nội dung chuyên sâu và tư duy, phương pháp dạy độc đáo. Vì thế, giáo án để đào tạo học sinh giỏi sẽ rất đa dạng.
Ông Lương gợi ý tăng cường trao đổi, chia sẻ chuyên môn, tài liệu giữa các trường, từ đó "đưa nhau tiến lên" trong phát hiện, đào tạo học sinh giỏi, tài năng.
Ông Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Quản lý chất lượng, Bộ Giáo dục và Đào tạo, hôm 7/11 cho biết Bộ sẽ thí điểm cho học sinh có năng lực vượt trội học vượt cấp. Quan điểm của Bộ là không nên "giữ chân" các em xuất sắc bằng việc học đúng lớp, đúng tuổi, bởi việc này có thể khiến các em mất đi cơ hội và thời gian phát triển sớm.
Ngoài ra, Bộ duy trì hoạt động đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi dự thi Olympic khu vực và quốc tế theo hướng tiếp cận với mô hình thế giới.
Thanh Hằng - Lệ Nguyễn
