Những cột đá thông khí có biệt danh ống khói cổ tích ở Cappadocia. Ảnh: Smithsonian
Ống khói cổ tích ở Thổ Nhĩ Kỳ là những cột đá thông khí tự nhiên có vẻ siêu thực, cao tới 40 m, hình thành từ đá núi lửa mềm bị xói mòn và phong hóa qua hàng triệu năm, theo Live Science. Hàng nghìn cột đá khẳng khiu nhấp nhô rải khắp thung lũng Love trong vườn quốc gia Göreme, cung cấp nơi trú ngụ cho nhiều nền văn minh nhân loại trong gần 4.000 năm.
Hoạt động núi lửa bắt đầu cách đây khoảng 14 triệu năm, đặt nền móng cho khung cảnh lởm chởm mà chúng ta thấy ngày nay. Một loạt vụ phun trào khiến tro bụi phủ khắp khu vực ngày nay là Central Anatolia. Tro bụi cứng dần thành các lớp đá tuff dày, một loại đá nhẹ và rỗng. Các vụ nổ sau đó bao bọc đá tuff bằng dung nham, sau này trở thành vỏ bazan cứng. Những ống khói hình thành qua nhiều thời kỳ khi gió và nước liên tục tác động lên đá, mài mòn đá tuff và để lại cột nhọn. Đá bazan xói mòn chậm hơn. Đó là lý do tại sao nhiều ống khói có đỉnh hình nấm bằng đá bazan tới tận ngày nay.
Tự nhiên đã kiến tạo nên cột đá, nhưng con người cũng góp sức định hình ống khói cổ tích. Người Hittites định cư trong khu vực từ năm 1800 đến năm 1200 trước Công nguyên đã tận dụng các hang động và đường hầm trong cột đá để sinh sống. Sau này, vùng Central Anatolia cắt ngang qua biên giới của nhiều đế quốc đối địch, bao gồm Hy Lạp, Ba Tư, Đông La Mã và La Mã. Chiến tranh thường xuyên khiến người dân trong vùng phải đào nơi ẩn nấp ở giữa và bên dưới cột đá. Người Cơ Đốc giáo chạy trốn khỏi Rome cổ đại thậm chí xây nhà thờ và tu viện từ lớp đá mềm, mở rộng mạng lưới hang động và đường hầm thành thành phố trải rộng dưới lòng đất.
Mật độ khu dân cư ẩn giữa những cột đá lớn đến mức đây là "một trong những quần thể cư trú trong hang động lớn và ấn tượng nhất thế giới", theo UNESCO. Vườn quốc gia Göreme và loạt cột đá ở Cappadocia trở thành Di sản thế giới vào năm 1985. Theo National Geographic, những ống khói cổ tích cũng là "khu nhà chọc trời kỳ lạ nhất thế giới".
An Khang (Theo Live Science)
