Cải thiện quản lý chất thải rắn đô thị rất quan trọng để Đô thị phát triển bền vững –
Chủ đề của năm nay là Quản lý chất thải rắn đô thị. Mỗi ngày 0,8 kg chất thải được tạo ra bởi mọi người trên thế giới (2010). Tổng lượng chất thải dự kiến sẽ tăng gấp 3: đến 5,9 tỷ tấn / năm vào năm 2025, do tăng tiêu thụ và chiến lược quản lý không hiệu quả.
Chủ đề “Ngày Habitat Thế giới”năm 2018 là “Quản lý chất thải rắn đô thị”
Bối cảnh
Các thành phố chi tiêu một phần lớn ngân sách của họ vào quản lý chất thải rắn đô thị nên đứng đầu chương trình nghị sự cho các TP, cư dân và chính phủ của họ tại cấp quốc gia và địa phương. Các TP nên hướng đến mục tiêu trở thành “Thành phố Khôn ngoan rác thải ” (“Waste-Wise Cities”) .
Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs), Thỏa thuận Paris và Chương trình nghị sự Đô thị mới, giải quyết vấn đề chính là quản lý chất thải rắn . Đô thị thường chi tiêu tới 70% ngân sách để quản lý chất thải, bao gồm cả quét đường phố …vv. Tuy nhiên việc phân bổ nguồn tài chính chưa hợp lý: chỉ có 0,32% tài chính phát triển toàn cầu dành cho quản lý chất thải rắn trong khi nước và vệ sinh đã nhận được 31%. Châu Phi, so với khu vực châu Mỹ Latin, Caribbean và châu Á nhận được khoản đầu tư ít nhất (2012).
Trong các khu vực đô thị hoá nhanh chóng, các khu vực thích hợp cho các bãi rác vệ sinh đang trở nên khan hiếm do tăng giá đất và sự phản đối từ cộng đồng. Sử dụng đồ điện tử tăng mạnh cũng đồng thời rác điện tử gia tăng quy mô toàn cầu : “buôn bán rác thải” với chất thải điện tử được sản xuất tại các nước phát triển kết thúc tại bãi rác các nước có nhân công và tiêu chuẩn môi trường thấp. Các bãi rác được quản lý kém gây ra nhiều mối nguy cho sức khỏe cho cả vùng lân cận và đặc biệt đối với người thu gom rác không chính thức. Chúng bao gồm ô nhiễm không khí, thương tích vì sụt lở đất . Năm 2017 hơn 130 người dân, hầu hết trong số họ là phụ nữ, đã chết trong đống đất đổ sập ở châu Phi. Trẻ em cũng thường xuyên làm việc trong nghề nghiệp nguy hiểm này và bị tước đoạt các cơ hội giáo dục.
Tại Việt Nam, mỗi năm tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt là 15,6 triệu tấn (2015); trong đó 28,9% được xử lý đốt hoặc sản xuất phân hữu cơ ,71,1% chôn lấp trực tiếp , còn 6 % chôn sau khi đốt , tổng lượng chôn lấp 77,5% ( Báo cáo của Bộ XD &JICA). Trong tổng số 660 bãi chôn lấp có quy mô >1 Ha mới có 120 bãi cbãi chôn lấp hợp vệ sinh (Cục hạ tầng BXD-2017). Những bãi chôn rác tại các Tp thường trực nguy có gây ô nhiễm nước và không khí. Các cơ sở đốt rác phần lớn quy mô nhỏ và chưa có báo cáo thu gom xử lý khí thải độc hại phát thải trong quá trình đốt trong đó có khí cực độc dioxin và furan là những chất tồn tại vĩnh viễn, không phân hủy khi ở thể khí, nếu xâm nhập cơ thể qua đường hô hấp, chúng sẽ gây ra ung thư và biến đổi gien. Đã có những tai nạn thương tâm tại các địa điểm thu gom tái chế rác nguy hại… .
UN-Habitat đang tích cực phát triển một mạng để chia sẻ kinh nghiệm và thực hành tốt sẽ cho phép thành phố để học hỏi lẫn nhau. , thúc đẩy “Khung quản lý chất thải rắn tích hợp” : tăng cường dịch vụ thu gom rác thải tốt; bảo vệ môi trường thông qua thích hợp xử lý, xử lý và quản lý tài nguyên; chi phí-hiệu quả, giá cả phải chăng và bao gồm các giải pháp cũng công nhận vai trò của các ngành không chính thức và doanh nghiệp nhỏ trong việc đạt được tỷ lệ tái chế cao. Cải tạo đất thông qua xử lý các bãi rác và việc sử dụng các mỏ đá bị ô nhiễm như các bãi rác đã được thử và có thể nghiên cứu cho tiềm năng nhân rộng.
UN-Habitat được hỗ trợ bởi Sáng kiến khí hậu quốc tế của Chính phủ Đức là triển khai “ Thành phố Carbon thấp trong Chương trình đô thi Mới ”.. Dự án nhằm tăng cường các cơ hội chia sẻ kinh nghiệm giữa các thành phố những sáng kiến quản lý , xử lý rác thải hiệu quả , dẫn đến giảm phát thải CO2 . Tại Việt Nam, Cơ quan UN Habitat Việt Nam cũng đang hỗ trợ triển khai các hoạt động của chương trình tại Cần Thơ , Tam Kỳ …
Hội thảo tại Việt Nam ngày 24-27/9
Những thách thức trong thu gom rác thải rắn đô thị đã được các cơ quan nghiên cứu quan tâm . Tại Hà Nội, Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội, Viện Nghiên cứu Phát triển Pháp (IRD), Dự án JEAI Re cycurbs VIET tổ chức Hội thảo “Vấn đề rác thải, các tác nhân, không gian hoạt động phi chính thức tại các siêu đô thị mới nổi” ( ngày 24-27/9/2018).
Trong khuôn khổ “Ngày Habitat Thế giới”, Habitat VN phối hợp với các Bộ , Ngành , chuyên gia trong nước và quốc tế tổ chức hội tahor “ Công nghệ xử lý rác tại Việt Nam : vấn đề và giải pháp” . Hy vọng những hoạt động thiết thực này sẽ cải thiện quản lý chất thải rắn đô thị rất quan trọng để Đô thị phát triển bền vững tại Viêt nam. – KTS Trần Huy Ánh
BT : Duc Anh.
